عوامل تأثیرگذار بر رفتار مصرف‌کنندگان دوستدار محیط زیست؛ مطالعۀ موردی: سازمان‌های مردم نهاد محیط‌زیستی شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت و حسابداری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

2 کارشناس‌ارشد مدیریت بازرگانی، گرایش بازاریابی ، مؤسسه آموزش عالی عطار، مشهد، ایران.

3 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط‌زیست، پژوهشکدۀ آب و محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

چگونگی ارتباط بین انگیزه‌های محیط‏زیستی افراد در تعامل رفتاری آنان با محیط‏زیست، همیشه یکی از موضوعات مطرح در تعامل انسان با طبیعت است. به‌همین دلیل، پژوهش حاضر به بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار مصرف‌کنندگان دوست‌دار محیط‏زیست می‌پردازد. جامعۀ آماری این پژوهش، اعضای سازمان‌های مردم نهاد دوست‌دار محیط‏زیست فعال در شهر مشهد است. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه انجام شد که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت. با استفاده از روش تحقیق توصیفی و پیمایشی، تعداد 404 نفر از آن اعضای سازمان‌های مردم نهاد محیط‏زیستی شهر مشهد با روش نمونه‌گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. داده‌ها ازطریق مدل‌سازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزار SPSS و AMO مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان‌داد که انگیزه‌ها برروی رفتار مصرف‌کنندگان دوست‌دار محیط‏زیست اثر مثبت و معناداری دارد. در این بین، انگیزه‌های هنجاری، بیشترین تأثیر، ولی محدودیت‌ها برای انگیزه‌ها، کمترین تأثیر را برروی رفتار دارد. این یافته، اهمیت اولویت‏بندی سیاست‏گذاری را برجسته می‏سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effective Factors on Pro-Environmental Consumers’ Behaviors: Case Study of En-vironmental NGOs at Mashhad, Iran

نویسندگان [English]

  • Toktam Salari 1
  • Babak Ghorbani 2
  • Mahdi Kolahi 3
1 Assistant Professor, Department of Management and Accounting, Faculty of Humanities, Zanjan University, Zanjan, Iran
2 Master of Business Administration, Marketing Orientation, Attar Higher Education Institute, Mashhad, Iran
3 Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Research Institute of Water and Environment, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Manner of relationships between individuals’ environmental motivations and their be-havior in interaction with the environment is always one of the questions towards hu-man-nature interaction. The present research purposely examines factors influencing the behavior of pro-environmental consumers. The statistical population of the research includes members of pro-environmental NGOs in Mashhad, Iran. Data collection was performed using a questionnaire with approved reliability and validity. Using descrip-tive and survey research methods, 404 of environmentally friendly members of the NGOs living in Mashhad were surveyed by random sampling method. Data were ana-lyzed by structural equation modeling and by using SPSS and AMO software. The re-sults showed that motivations have a positive and significant effect on behaviors of en-vironmentally friendly consumers. Among these, although normative motivations have the greatest impact on the behaviors, constraints on motivations have the least impact. This finding highlights the importance of policy prioritization. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Normative Motivation
  • Pleasure Motivation
  • Benefit Motivation
  • Limits to Motivation
  • Environmental Proactive
  • Non-Governmental Organization

مراجع

- بحرینی، سید حسین؛ و امینی، فرهاد، (1379). «نقش سازمان‌های غیردولتی محیط‏زیستی در دستیابی به مشارکت مردمی به‌منظور حفاظت از محیط‏زیست در ایران». مجلۀ محیط‌شناسی، دورۀ 26، شمارۀ 26، صص: 49-35.
- حاجی‌زاده‌میمندی، مسعود؛ و فلک‌الدین، زهرا، (1398). «سبک زندگی سلامت‌محور و رفتارهای محیط‏زیستی مسئولانه در شهرهای خرم‌آباد و یزد». دوفصلنامۀ علمی پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، دورۀ 8، شمارۀ 15، صص: 172-141.
- حجازی، سید یوسف؛ کرمی‌دارابخانی، رؤیا؛ حسینی، سید محمود؛ و رضایی، عبدالمطلب، (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط‏زیستی اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‏زیستی استان تهران». مجلۀ محیط شناسی، ‌دورۀ ‌‌43، شمارۀ‌ 1، صص:‌‌ 30-17.
- حسین‌زاده، علی؛ عزیزی، شهریاری؛ و خورشیدی، غلامحسین، (1389). «بررسی رفتار مصرف‌کننده در رابطه با تصمیم خرید کالاهای سبز». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
- صالحی، صادق؛ و امامقلی، لقمان، (1395). «نقش هنجارهای فردی و اجتماعی در شکل‌گیری رفتار حامی محیط‏زیست». فصلنامۀ آموزش محیط‏زیست و توسعۀ پایدار، دورۀ 4، شمارۀ 3، صص: 20-11.
- طالبان، محمدرضا؛ و معمارزاده، ابوالفضل، (1398). «دین‌داری و محیط‌زیست‌گرایی: تأملی تجربی بر مناقشات نظری». دوفصلنامۀ علمی پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، دورۀ 8، شمارۀ 15، صص: 121-89.
- عابدی سروستانی، احمد؛ و شاه ولی، منصور، (1391). «تعامل انسان با طبیعت: یک واکاوی هنجاری». فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، دورۀ 27، شمارۀ 107، صص: 33-1.
- عبداللهی، عظیمه السادات، (1383). «بررسی آگاهی، نگرش و رفتار محیط‏زیستی شهروندان اصفهان». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، به راهنمایی: مجتبی شاهنوشی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان.
- فردوسی، سیما؛ مرتضوی، شهرناز؛ و رضوانی، نعیمه، (1386). «رابطه بین دانش محیط‏زیستی و رفتارهای محافظت از محیط». پژوهشنامه علوم انسانی، شمارۀ 53، صص: 266-253.
- کریم‌زاده رضاییه، سارا، (1389). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای محیط‏زیستی (مصرف انرژی)». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، به راهنمایی: صادق صالحی، دانشگاه پیام‌نور استان تهران.
- کلانتری، عبدالحسین؛ کیانپور، مسعود؛ مزیدی‌شرف‌آبادی، وحید؛ و لشکری، مجتبی، (1395). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تعلق‌مندی نسبت به محیط‏زیست (مورد مطالعه: شهروندان شهر تهران)». فصلنامۀ جامعه‌شناسی کاربردی. شمارۀ پیاپی 62، شمارۀ 2، صص: 16-1.
- محمدیان، محمد؛ و ختایی، امیر، (1390). «رابطۀ میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف‌کنندۀ سبز (حامی محیط‏زیست)». فصلنامۀ علمی پژوهشی مدیریت بازرگانی، شمارۀ 3 (7)، صص: 160-143.
- مشهدی، علی؛ و کشاورز، اسماعیل، (1391). «تأملی بر مبنای فلسفی حق بر محیط‏زیست سالم». دو فصلنامۀ حقوق اسلامی، سال 13، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی 36، پاییز و زمستان، صص: 47-70
- Abrahamse, W. & Steg, L., (2009). “How do socio demographic and psychological factors relateto households direct and indirect energy use and saving?”. Journal of Economic Psychology, No. 30, Pp: 711-720.
- Bamberg, S.; Ajzen, I. & Schmidt, P., (2003). “The roles of past behavior, habit, and reasoned action”. Basic and Applied Social Psychology, No. 25, Pp: 175–187.
- Blake, J., (1999). “Overcoming the ʿValue- action-gap in environmental policy: tension between national Policy and local expeience”. Journal of local Environment, No. 4(3), Pp: 257-278.
- Clark, C.; Kotchen, M. J.; Moore, M.R., (2003). “Internal and external influences on pro-environ mental behavior: Participation in a Green electricity Program”. Journal of Environment psychology, No. 23(3), Pp: 237-246.
- Gatersleben, B.; Steg, L. & Vlek, C., (2002). “Measurement and determinants of environmentally siginificant consumer behavior”. Environment and Behavior, No. 34(3), Pp: 335-362.
- Garcia- Mas, A.; Palou, P.; Gili, M. & Ponseti, X., (2010). “Com mitment, Enjoyment and Motivation in Young Soccer co mpetitive Players”. The Spanish Journal of Psychology, Vol. 13, No. 2, Pp: 609-616.
- Hini, D.; Gendall, Ph. & Kearns, Z., (1995). “The Link between Environmental Attitudes and Behaviour”. Marketing Bulletin, No. 6, Pp: 22-31.
- Holbrook, M. B., (1999). Consumer Value: A Framework for Analysis and Research. Routledge, London.
- Hummel, C. F.; Levitt, L. & Loomis, R. L., (1978). “Perceptions of the energy Crisis”. Environment and Behaviour, No. 10(1), Pp: 37-88.
- Kahneman, D. & Knetsch, J. L., (1992). “Valuing public-goods – the purchase of moral satisfaction”. Journal of Environmental Economics and Management, No. 22 (1), Pp: 57–70.
- Lindenberg, S. & Steg, L., (2007). “Normative, gain and hedonic goal frames guiding environmental behavior”. Journal of Social Issues, No. 63 (1), Pp: 117–137.
- Macdonald, D. J., (2010). “The role of Enjoyment, Motivational Climate, And Coach Training in Promoting The Positive Development of Young Athletes”. A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Doctor of philosophy. Queen’s University, Kingston, Ontario, Canada.
- McFarlane, B. L. & Hunt, L. M., (2006). “Environmental activism in the forest sector: Social psychological, social-cultural, and contextual effects”. Environment Behavior, No. 38(2), Pp: 266-285.
- Mehmetoglu, M., (2010). “Factors influencing the willingness to behave environmentally friendly at home and holiday settings”. Scandinavian. Journal of Hospitality and Tourism, No. 13(4), Pp: 433-441.
- Miaoa, Li. & Wei, Wei., (2013). “Consumers’ pro-environmental behavior and the underlying motivations: A comparison between household and hotel settings”. International Journal of Hospitality Management, Pp: 102-112.
- Muller, G. F. & Sonnenmoser, M., (1998). “Social and moral dimension of environmentally friendly everyday behavior”. Gruppendynamik-Zeitschrift Fur Angewandte Sozialpsychologie, No. 29 (4), Pp: 379–391.
- Tindall, D.; Davies, S. & Mauboules, C., (2003). “Activism and conservation behavior in an environmental movement: The contradictory effects of gender”. Society Natural Resources, No. 16(10), Pp: 909-932.
- Putnam, R., (2001). Democracy and civil Traditions. Translation by: Mohammed Taghi delightful, Tehran: publisher of the newspaper Salam.
- Schultz, P. W., (1999). “Changing behavior with normative feedback intervention: afild experiment on curbside recycling”. Basic and Applied Social Psychology, No. 21(1), Pp: 25-36.
- Scanlan, T. K.; Russell, D. G. & Beals, K. P. & Scanlan, L. A., (2003). “Project on Elite Athlete Commitment (PEAK): n.a Direct Test and Expansion of the Sport Commitment Model With Elite Amateur Sportsmen”. Journal of sport and exercise psychology, No. 25, Pp: 360-376.
- Schwartz, Sh., (1997). “Normative influences on altnism”. In L. Berkowitz(ed.) Advances in experimental social psychology (Vol. 10, Pp: 221-279). New York: Academic Press.
- Stern, P. C., (2000). “Toward a coherent theory of environmentally significant behavior”. Journal of Social, No. 56(3), Pp: 407-424.
- To, P. L.; Liao, C. & Lin, T. H., (2007). “Shopping Motivations on Internet: A Study Based on Utilitarian and Hedonic Value”. Technovation, No. 27, Pp: 774-787.
- Tezer, A. & Bodur, H. O., (2020). “The Greenconsumption Effect: How Using Green Products Improves Consumption Experience”. Journal of Consumer Research. No. 47(1) Pp: 25-39.
- Vining, J. & Ebreo, A., (2002). “Emerging theoretical and methodological perspectives on conservation behavior”. Chapter 35 in the New Handbook of Environmental Psychology, R. Bechtel & A. Churchman (Editors), 2002 New York: Wiley, Pp: 541-558.
- Von Weizaecker, E. U. & Jesinghause, J., (1992). Ecological Tak Reform. Zed Back, New Jersey.
- Volet, S., (2001). Emerging trends in recent research on motivation in learning contexts. In: Volet, S., Jarvela, S.S. (Eds.), Motivation in Learning Contexts: Theoretical Advances and Methodological Implications. Pergamon, Amsterdam.
- Choi, M. & Kim, Y., (2005). “Antecedents Of green Purc hase behavior. An examination, Of Collectirism, environmental concern, and PCE”. Advance in consumer Research, No. 32(1), Pp: 592-599.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 10، شماره 19
اسفند 1400
صفحه 295-320

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار