مطالعۀ جامعه‌شناختی تاب‌آوری شهری (مطالعۀ موردی: شهر یزد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم‌اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

2 کارشناسی‌ارشد پژوهش اجتماعی، دانشکدۀ علوم‌اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

تاب‌آوری شهری به‌منظور ایجاد قابلیت پیش‌بینی برای مقابله با رویدادهای غیرقابل‌پیش‌بینی و ارائه هرچه بهتر خدمات در شهرها و رسیدن به شهری مقاوم و پایدار در دنیا مطرح است، این پژوهش نیز با هدف بررسی وضیعت تاب‌آوری شهر یزد در ابعاد (اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی) صورت گرفته است. روش کلی پژوهش حاضر از نوع کیفی است. داده‌ها ازطریق مصاحبۀ عمیق بدون ساختار به‌دست‌آمده است و روش تحلیل داده‌ها، تحلیل مضمون می‌باشد. یافته‌ها بیانگر این است که شهر یزد در زمینۀ تاب‌آوری شهری در ابعاد (اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی) نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارد. دین‌داری، تعلق به مکان بالا و سرمایۀ اجتماعی درون‌گروهی بالایی که در بین یزدی‌ها وجود دارد از نقاط قوت در بُعد تاب‌آوری اجتماعی است. در بُعد تاب‌آوری اقتصادی، روحیۀ کارآفرینی و اخلاق اقتصادی بالا به‌عنوان نقاط مثبت قلمداد شده‌اند. یافته‌ها بیان‌کنندۀ این است که عدم کیفیت ابنیه و مسکن، عدم مکان‌یابی صحیح و رشد افقی و بی‌رویۀ شهر یزد، وضعیت تاب‌آوری کالبدی را در سطح نسبتاً ضعیفی نگه‌داشته است. تنوع زیستی بالا به‌عنوان نقطه مثبت و عدم ارزیابی توان اکولوژیکی نقطۀ منفی در بُعد تاب‌آوری زیست‌محیطی به‌شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Study of Urban Resilient (Case Study: Yazd City)

نویسندگان [English]

  • MohammadM Mobaraki 1
  • Somaye Alvari 2
1 Assistant Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences and Economics, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 M.A. in Social Research, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.
چکیده [English]

The urban resilience aims at obtaining sustainable cities and it is a tool for coping with inherently unpredictable events to provide better urban services. The purpose of this study was investigating the resilience status of yazd city in social, economical, environmental and, physical dimensions. The general method of this study is qualitative. The data were obtained through in-depth unstructured interviews and the data analysis method is Thematic analysis. Findings indicate that Yazd has its strengths and weaknesses in terms of urban resilience (social, economic, environmental and physical). The religiousness and strong sense of belonging and High intra-group social capital in Yazd can be regarded as important strengths in social resilience of Yazd. In the aspect of economic resilience, entrepreneurial spirit and high economic ethics are considered as positive points. Findings indicate that lack of residential and urban structures quality buildings, improperly locating urban areas and inappropriate horizontal growth have kept the physical resilience at a relatively poor level. High biodiversity is the advantage and lack of assessment of the ecological potential is a disadvantage from environmental resilience point of view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Resilience
  • Social Resilience
  • Economic Resilience
  • Physical Resilience
  • Environmental Resilience

مراجع

- ایمان، محمدتقی، (1394). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم، زمستان1394.
- بسطامی‌نیا، امیر، (1396). «تبیین تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی شهرهای زلزله‌زده مطالعه موردی: شهرهای رودبار و بم». رسالۀ مقطع دکتری دانشگاه یزد، دانشکدۀ علوم انسانی.
- پرتوی، پروین؛ بهزادفر، مصطفی؛ و شیرانی، زهرا، (1395). «طراحی شهری و تاب‌آوری اجتماعی (بررسی موردی: محلۀ جلفا اصفهان)». دو فصلنامۀ دانشگاه هنر، شمارۀ 17، صص: 99-116.
- تدلی، چارلز؛ و تشکری، عباس، (1396). بنیان‌های پژوهش ترکیبی : یکپارچه‌سازی رویکردهای کمی و کیفی در علوم‌اجتماعی و رفتاری. مترجمین: اکبر زارع شاه‌آبادی، مهرنوش فخارزاده، رحمت‌اله ترکان، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
- دلاکه، حسن؛ محسن‌بیگی، ثمره؛ و شاهیوندی، حسین، (1396). «سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان». مجلۀ جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، سال 4، شمارۀ 9، صص: 227-252.
- رضایی، محمدرضا؛ و کاویان‌پور، گلشن، (1395). «ارزیابی میزان تاب‌آوری اجتماعی و کالبدی- محیطی محلات شهری در مواجهه با سوانح طبیعی (زلزله) (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)». سومین کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریان‌های حیاتی، صنایع و مدیریت شهری، تهران، https://civilica.com/doc/561760.
- رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزکار، اکبر؛ و شایان، سیاوش، (1398). «تبیین مفهوم تاب‌آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور (CBDM) جغرافیا». برنامه‌ریزی و آمایش فضا، سال 15، شمارۀ 4، صص: 19-41. 
- فرزادبهتاش، محمدرضا؛ کی‌نژاد، محمدعلی؛ پیربابایی، محمدتقی؛ و عسگری، علی، (1392). «ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز». نشریۀ هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دورۀ 18، شمارۀ 3، صص: 33-42.
- فلاحی، علیرضا؛ و جلالی، تارا، (1396). «بازسازی تاب‌آور از دیدگاه طراحی شهری پس از زلزلۀ 1382 بم». نشریۀ هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دورۀ 18، شمارۀ 30، صص: 5-16.
- نظرپور، شاپور؛ و فرجی، امین، (1396). تاب‌آوری شهری، طرح پژوهشی. تهران: شورای اسلامی شهر، 17 و 12.
- Adger, W. N., (2000). “Social and ecological resilience: are they related?”. Progress in human geography, No. 24 (3), Pp: 347-364.
- Cutter, S. L.; Barnes, L.; Berry, M.; Burton, C.; Evans, E.; Tate, E. & Webb, J., (2008). “A place-based model for understanding community resilience to natural disasters”. Global environmental change, No. 18(4), Pp: 598-606.
- Keck, M. & Sakdapolrak, P., (2013). “What is social resilience? Lessons learned and ways forward”. Erdkunde, 5-19, Pp: 9, 13, 20.
- LaLone, M. B., (2012). “Neighbors helping neighbors: an examination of the social capital mobilization process for community resilience to environmental disasters”. Journal of Applied Social Science, No. 6(2), Pp: 209-237.
- Norris, F. H.; Stevens, S. P.; Pfefferbaum, B.; Wyche, K. F. & Pfefferbaum, R. L., (2008). “Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness”. American journal of community psychology, No. 41(1-2), Pp: 127-15. 
- Ross, H.; Cuthill, M.; Maclean, K.; Jansen, D. & Witt, B., (2010). Understanding, enhancing and managing for social resilience at the regional scale: opportunities in North Queensland.
- Wahhab Mustafa, K. A., (2017). “The Role of Sun stainable Infrastructure in Resilient City Production”. Disasters, No. 9(8), Pp: 44.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 10، شماره 18
شهریور 1400
صفحه 91-117

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار