واکاوی روند کاهش تعاملات و ارتباطات بین اعضای خانواده و بین خانواده‌ها و نتایج آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استاد گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

در این پژوهش با روش کیفی و رویکرد نظریۀ بنیادی سیر کاهش تعاملات و ارتباطات بین اعضای خانواده و بین خانواده‌ها ایرانی در چهار دهۀ گذشته تاکنون مطالعه شده است. روش نمونه‌گیری، هدفمند و با راهبرد نمونه‌گیری نظری انجام‌شده و روش جمع‌آوری داده‌ها نیز مصاحبۀ عمیق با 20 نفر از مشارکت‌کنندگان که شامل مردان و زنان و هم‌چنین متخصصان حوزۀ خانوادۀ شهرِ دره‌شهر بوده است. یافته‌های به‌دست‌ آمده با استفاده از نظریۀ بنیادی متشکل از مقولۀ هسته، یعنی فرسایش سرمایۀ اجتماعی درون و بین خانواده‌ها است که دارای پنج مقولۀ اصلی «کاهش شبکه‌های سرمایۀ اجتماعی بین طایفه و خویشاوندی»، «تعاملات ذره‌واره بین همسایگان»، «تعاملات سرد هم‌محله‌ها»، «روابط اتمیستی همشهریان» و «کاهش تعاملات بین اعضای خانواده» است. نظریۀ بنیادی حاصله، در قالب یک الگوی پارادایمی شامل سه بُعد شرایط، تعاملات و پیامدها ارائه‌شده است. درنهایت خانواده‌ها باید هم روابط و تعاملات چهره به چهره و هم روابط مجازی با هم داشته باشند تا سرمایۀ اجتماعی آن‌ها تقویت‌شده و دچار فرسایش نشود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Process of Reducing Interactions and Communication between Family Members and Between Families and Its Results

نویسندگان [English]

  • Jaber Moulaie 1
  • Ali Hussein Hosseinzade 2
  • Hossein Moltafet 3
1 PhD student in Sociology, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran university of Ahvaz , Ahvaz, Iran
2 Professor, Department of Sociology, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

In this study, the course of reducing interactions and communication between family members and between Iranian families in the last four decades has been studied with a qualitative method and fundamental theory approach. Sampling method is purposeful and performed with theoretical sampling strategy and method of data collection was in-depth interviews with 20 participants, including men and women, as well as family experts in Darrehshahr. The findings have been obtained using the fundamental theory consisting of the core category of erosion of social capital within and between families. It has five main categories: “reduction of social capital networks between clans and relatives”, “microscopic interactions between neighbors”, “cold interactions of neighbors”, “atomic relations of citizens” and “reduction of interactions between family members”. The resulting Grounded Theory is presented in the form of a paradigm model including three dimensions of conditions, interactions and consequences. Ultimately, families need to have both face-to-face and virtual relationships, so that their social capital is strengthened and not eroded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reduction of Interactions
  • Family
  • Grounded Theory
  • Qualitative Research Method
  • DarrehShahr
- آزادارمکی، تقی، (1395). تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی. تهران: انتشارات تیسا.
- آزادارمکی، تقی، (1399). «خانواده، سرمایۀ تاریخی، دینی و فرهنگی ماست، به اسم نقد تفکر پدرسالار، نقش پدر را در خانواده حذف نکنیم». قدس آنلاین، 10/11/1399 http://www.qudsonline.ir/news
- ابتکار، معصومه، (1398). «میانگین گفت‌وگو میان اعضای خانواده؛ 20 دقیقه». اقتصاد آنلاین، 22/04/1398 https://www.eghtesadonline.com
- ابوالمعالی، خدیجه، (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
- اعزازی، شهلا، (1380). جامعه‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- ایمان، محمدتقی، (1387). «ارزیابی پارادایمی انسان به‌عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی». فصلنامۀ حوزه و دانشگاه روش‌شناسی علوم انسانی، سال 14، شمارۀ 54، صص: 46-25.
- بالاخانی‌عیسی‌لو، قادر، (1395). «تبیین جامعه‌شناختی ظهور فردگرایی در عرصه خانواده ایرانی». رسالۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران.
- بهمنی، سجاد؛ همتی، رضا؛ و همکاران، (1398). «فهم فرآیند شکل‌گیری تجربۀ حاشیه‌نشینی براساس نظریۀ داده‌بنیاد موردمطالعه: محله‌های ملاشیه و تل برمی خوزستان». فصلنامۀ توسعۀ اجتماعی، دورۀ 14، شمارۀ پیاپی 54، شمارۀ 2، صص: 127-158.
- پاک‌کرد‌کندی، هاجر؛ و ربیعی، علی، (1392). مطالعۀ ثبات و تغییرات روابط خانواده در دو دهۀ 60 و 80». فصلنامۀ راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال سوم، شمارۀ 9، صص: 35-57.
- پناهی، محمدحسین، و زارعان، منصوره، (1393). «صمیمیت و همدلی بین اعضای خانواده و عوامل مؤثر بر آن». فصلنامۀ مطالعات جنسیت و خانواده، سال 2، شمارۀ 2، صص: 9-38.
- تقوی، نعمت‌الله، (1398). درآمدی بر جامعه‌شناسی خانواده. تبریز: انتشارات آیدین.
- توسلی، غلامعباس؛ و موسوی، مرضیه، (1384). «مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه های سرمایۀ اجتماعی». نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 26، صص: 1-32.
- رحیمی، ماریا؛ و رضایی، محمد، (1396). «مطالعۀ سیر تحول صمیمیت و روابط شخصی در خانوادۀ ایرانی». مطالعات زن و خانواده، دورۀ 5، شمارۀ 1، صص: 53-77.
- رضوی‌طوسی، سید مجتبی، (1392). «جایگاه روابط خویشاوندی و صله‌رحم در تعاملات خانوادگی روزمره، مطالعۀ شهروندان تهرانی». فصلنامۀ اخلاق زیستی، سال 3، شمارۀ 10، صص: 117-162.
- شارع‌پور، محمود، (1383). «ابعاد و کارکردهای سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای حاصل از فرسایش آن». در: کتاب مجموعه مقالات بررسی مسائل اجتماعی ایران، گروه مؤلفان، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- صدیق‌اورعی، غلامرضا؛ باقری، مهدیه؛ و احمد، فرزانه، (1399). «مسأله تعامل در خانوادۀ ایرانی». دو فصلنامۀ مسائل اجتماعی ایران دانشگاه خوارزمی، سال 11، شمارۀ 2، صص: 33-64.
- عباس‌زاده، محمد؛ و شمسی‌متنق، فرهاد، (1399). «دقتمندی در تحقیقات کیفی». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 21، شمارۀ 2، صص: 67-95. 
- عبدی، عبدی، (1393). مقدمه‌ای بر پژوهش در جامعه‌شناسی خانواده در ایران. تهران: نشر نی.
- فیلد، جان، (1392). سرمایۀ اجتماعی. مترجمان: غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: کویر.
- فیلیک، اووه، (1391). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- قادرزاده، امید؛ محمدپور، احمد؛ و قادری، امید، (1392). «تجارب مرزی و تفسیر مردم از تغییرات زیست جهان خانواده». فصلنامۀ راهبرد فرهنگ، شمارۀ 22، صص: 61-84.
- لولاآور، منصوره؛ و کشاورز، محمدامین، (1396). تحول خانواده در بستر مدرنیته. تهران: انتشارات پشتیبان.
- مرادی، سجاد؛ و هزارجریبی، جعفر، (1398). «تحلیل عوامل و راهبردهای مؤثر بر ارتقای شادکامی در استان ایلام». فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ 30، شمارۀ 1، صص: 39-72.
- ملتفت، حسین، (1382). «بررسی عوامل مؤثر بر گرایش زوجین به طلاق، مطالعۀ موردی شهر داراب». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
- ملتفت، حسین؛ و جهانگیری، جهانگیر، (1395). «فهم تجارب زیستۀ منجر شده به حمایت از کنش تک‌فرزندی در بین خانواده‌ها مطالعۀ موردی خانواده‌های تک‌فرزند شهر اهواز». فصلنامۀ مطالعۀ فرهنگی و ارتباطات ویژه‌نامۀ خانواده، سال 12، شمارۀ 12، صص: 41-65.
- نایبی، هوشنگ؛ و لطفی‌خاچکی، بهنام، (1393). «تأثیر روابط و پیوندهای خویشاوندی بر میزان آسیب‌های اجتماعی در استان‌های کشور». فصلنامۀ بررسی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 6، شمارۀ 1، صص: 1-26.
- نجفی‌اصل، زهره، (1393). «تبیین تحولات نسلی روابط خویشاوندی در خانواده‌های حصار خروان در نیم‌قرن اخیر». مجلۀ انسان‌شناسی، سال 12، شمارۀ 21، صص: 169-207.
- نوتاش، مریم، (1389). «بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی خانواده بر ناسازگاری همسران در منطقه 14 شهرداری تهران». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور تهران، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصاد.
- یوسفی، علی؛ نوغانی، محسن؛ و حجازی، مهلا، (1388). «انسجام در شبکه‌های همسایگان شهر مشهد». مجلۀ جامعه‌شناسی، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص: 138-161.
- Kyung-Sup, Ch.; Min-Young, S., (2010). “The stranded individualizer under comperssed modernity: South Korean women in individualization without individualism”. The Briths Journal of sociology, Vol. 61, Issue 3, PP: 539-546.
- Rahman Saodah, A., & Uddin, Md, S., (2017). “The impact of globalization on family valuesL. International Journal of Advanced Research, Vol. 5, No. 8, Pp: 968-977.
- Seltzer, A. J., (2019). “Amily Change and Changing Family Demography”. Journal of Demography, Vol. 56, No. 2, Pp: 405–426.
-Tadpatrikara, A.; Sharmaa, K. M. & Viswanathb, S. S., (2021). “Influence of technology usage on family communication patterns and functioning: A systematic review”. Asian Journal of Psychiatry, Vol. 58.
-Wong, S. & Rosa, E., (2020). “Parent Technology Use, Parent-Child Interaction, Child Screen Time, and Child psychosocial problems among Disadvantaged Families”. The Journal of Pediatrics, Vol. 226, Pp: 258-265.