طرح‌های عمرانی به‌مثابه پروژه‌های هِژمونیک؛ تحلیل کارکردهای صنعت خیال‌پردازی (Imagineering) در مناطق مرزی (مورد مطالعه شهر سقز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

2 استادیار جامعه شناسی، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

3 دکتری جامعه‌شناسی، پژوهشگر موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

صنعت خیال­پردازی شامل استراتژی­ها و عملکردهایی از سوی مدیران و برنامه­ریزان شهری است که از این طریق تصور و خیال زندگی در یک شهر رو به توسعه را، که دارای استانداردهای جهانی است، برای شهروندان خلق می­کند و از طریق این وهم­سازی و خیال­پردازی­ها، شهروندان را از کاستی­ها و نارسایی­های شهری و مدنی غافل می­سازد. هدف مقاله­ی حاضر بررسی ماهیت صنعت خیال‌پردازی و کارکردهای آشکار و پنهان آن در جامعه و شکل‌دهی الگوهای ارزشی و رفتاری در مناطق مرزی، به‌ویژه، شهروندان شهر سقز است. به این منظور براساس پارادایم رئالیسم انتقادی و با استفاده از روش پژوهش اسنادی و با نمونه­گیری هدفمند منابع لازم برای تبیین موضوع گردآوری شد. نتایج بررسی داده‌ها نشان داد این صنعت دو کارکرد مهم دارد که عبارت­اند از «سرپوش گذاردن بر کاستی­های شهر» و «مصرف‌گرایی». پدیده­ی مصرف‌گرایی از طریق فرایندهای «اغوا» و «بمباران نشانه» منجر به «توده­ای­سازی جامعه»، «تضعیف اندیشه­ورزی انتقادی» و در نهایت «بازتولید سلطه­ی هژمونیک» سیاست­های صنعت خیال‌پردازی شده است. این سلطه­ی هژمونیک نیز به‌نوبه‌ی خود مدیریت شهری ضعیف و ناکارآمد را بازتولید و تثبیت می­کند.
    از نظر اجتماعی این تلاش‌ها برای سرپوش گذاری بر چالش‌ها و نواقص شهر، از طریق بر برپا کردن بناها و مراکز تفریحی و تجاری که فقط رنگ و لعاب بیرونی جذابی دارند و از درون تهی هستند، چیزی جز افزایش بی‌اعتمادی اجتماعی، بی‌تفاوتی مدنی و تضعیف هویت ملی در میان مرزنشینان ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Development Projects as Hegemonic Projects: Analysis of the Functions of Imagineering Policies in Border Areas (Case Study: Saqqez City)

نویسندگان [English]

  • Hossein Banifatmeh 1
  • Farhad Bayani 2
  • Parvin Alipour 3
1 Professor of Sociology, Department of Social Sciences, University of Tabriz
2 Assistant Professor of Sociology, Institute for Social and Cultural Studies
3 Ph.d in Sociology, Social Researcher, Institute of Social Studies and Research, Tehran University
چکیده [English]

Imagineering includes strategies and practices of urban planners and managers who create living imagination in developing cities through strategies for citizens. Citizens are also unaware of urban deficiencies and shortcomings of Imagineering. The present paper set to study Imagineering and its apparent and hidden functions in forming values and behavioral patterns of Saqqez citizens, Iran. In order to reach this goal, based on critical realism approach, we used the study documents and purposive sampling.  Imagineering has two important functions: covering urban mismanagement and Consumerism. Consumerism leads to mass society, reduction of critical thinking, and reproduction of hegemonic domination. Consumerism creates these phenomena through seduction and the bombardment of a signs. Also, hegemonic domination reproduces ineffective urban administration. Socially, these attempts to cover the city's challenges and disadvantages by relying on the construction of recreational and commercial centers they only have an outer attraction and are inwardly out of place it only raises social distrust, civil indifference and undermines national identity among the border people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Border Areas
  • Imagineering
  • consumerism
  • mass society
  • hegemonic domination

مراجع

ادگار، اندرو و سجویک، پیتر. (1388). مفاهیم کلیدی در نظریه‌ی فرهنگی، ترجمه: ناصرالدین علی تقویان، تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
استریناتی، دومینیک. (1380). مقدمه‌ای بر نظریات فرهنگ‌عامه، ترجمه: ثریا پاک‌نظر، تهران: گام­نو.
آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس. (1384). دیالکتیک و روشنگری: قطعات فلسفی، ترجمه: مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام نو.
بشیریه، حسین. (1391). جامعه‌شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی)، چاپ بیستم، تهران: نشر نی.
بنتون، تد و کرایب، ایان. (1394). فلسفه علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، مترجمین: شهناز مسمی پرست و محمود متحد، چاپ پنجم، تهران: نشر آگه.
بنتون، تد. کرایب، ایان. (1394). فلسفه علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه: شهناز مسمی پرست و محمود متحد، چاپ پنجم، تهران: نشر آگه.
بودریار، ژان. (1389). جامعه­ی مصرفی، ترجمه: پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
پایگاه اینترنتی شورای اسلامی شهر سقز، 1393.     www.saqqezshura.ir
پایگاه خبری شارنیوز، 24/ 06/ 1387 .   www.sharnews.com
پوراحمدی میبدی، حسین و سعیدی، روح‌الامین. (1390). «رابطه‌ی فرهنگ و هژمونی در عرصه‌ی جهانی: رویکردی گرامشینیستی»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 28، 180-143.
خبرگزاری مهر، تاریخ: 18/09/1392.    www.mehrnews.com
خوش­فر، غلامرضا؛ موسی زاده، حسین و خداداد، مهدی. (1395). «تحلیلی بر کیفیت زندگی در مناطق مرزی (نمونه: دهستان اترک از توابع شهرستان گنبد کاووس)»، پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، 4(4، 84-51.
دعاگویان، داود و عبدالرحمانی، رضا. (1386). «نقش رسانه‌ها در گسترش درگیری‌های قومی مناطق مرزی ف.ا. استان آذربایجان غربی (1393)». پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، 5(3)، 56-27.
روزنامه اطلاعات ویژه‌نامه شهر سقز، اردیبهشت ماه 1393.    www.ettelaat.com
ریاضی، ابوالحسن. (1392). «تصویری از فرهنگ مصرفی جامعه‌ی ایران با استفاده از داده‌های یک پیمایش ملی پیرامون گذران اوقات فراغت»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 6(4)، 153-137.
ریتزر، جورج. داگلاس جی، گودمن. (1390). نظریه­ی جامعه­شناسی مدرن، ترجمه خلیل میرزایی و عباس لطفی­زاده، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
ساعی، احد؛ حاجیلو، مهدی و کوچکی، محمد. (1396). «سنجش توسعه‌یافتگی شهرهای شهرستان سقز با تأکید بر نیروی بازار کار در بازه زمانی 1385-1345». دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال هشتم، شماره 2، پیاپی 16، 48-37.
سایت اینترنتی شورای اسلامی شهر سقز، 1393.    www.saqqezshura.ir
سایت خبری شارنیوز، 24/ 06/ 1387.   www.sharnews.com
سایت خبری شار نیوز، «افزایش 130 درصدی آمار طلاق در سقز»، 30/08/1393. قابل‌دسترسی در: http://www.sharnews.com/11502
سیدمن، استیون. (1390). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
شاهو خبر (وب‌سایت خبری شهرستان کامیاران)، «سقز مهد تمدنی سه هزار ساله یا محملی برای نزاع‌های خونین؟». 01/06/1394. قابل‌دسترسی در:    http://shahokhabar.com/news/109
علیخواه، فردین. (1387). «پیامدهای سیاسی مصرف­گرایی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1(1)، 231-256.
عندلیب، علیرضا. (1380). نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد دوره عالی جنگ.
غفاری، نظام. (1393). «هفت قدم برای عمران یک شهر». سایت اینترنتی شارنیوز، 23/03/1393. قابل‌دسترسی در:   http://www.sharnews.com/8723
موحد، علی؛ مصطفوی صاحب، سوران و احمدی، مظهر. (1393). «تبیین الگویی گسترش فضایی- کالبدی شهر سقز با رویکرد فرم شهری پایدار». فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم، 75-55.
Anderson, P. (1976). “The Antinomies of Antonio Gramsci”. New Left Review, 100, 5-78.
Applebome, P. (2001). Those little town blues, in Old New York? Giuliani’s capital of the world, insisting it’s greater than Fort Worth. New York Times, 29 April, 39.
Archer, K. (1997). “The limits to the imagineered city: sociospatial polarization in Orlando”. Economic Geography, 73, 322-336. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Bates, T., R. (1975). “Gramsci and the Theory of Hegemony. Journal of the History of Ideas, 36 (2), 351-366.
Baudrillrad, J. (1991b). The Gulf War did not Take Place. (Ed). P, Patton. Bloomington/ Indiana police: Indiana University Press.
Baudrillard, J. (1993). Symbolic Exchange and Death. London: Sage.
Bauman, Z. (1987). Legislator and Interpreter. Cambridge: Polity Press.
Bauman, Z. (1999). “The Self in Consumer Society”. The Hedgehoge Review (1): 35-40.
Brooks, D. (2000). Bobos in paradise: The new upper class and how they got there. New York: Simon & Schuster.
Calhoun, C. (2001). Cosmopolitanism is not enough: local democracy in a global context. Paper delivered at Local democracy... an uncertain future? A public workshop. University of North Carolina—.
Cartier, C. (2002). Transnational urbanism in the reform-era Chinese city: landscapes from Shenzhen.
Featherstone, M. (1991). Consumer culture and postmodernism. London: Sage.
Feuer, L. (1959). The Communist Manifesto; Basic Writings on Political and Philosophy. (ed). New York.
Friedmann, J. (1986). “The world city hypothesis. Development and Change”. Harper Perennial, 17, 69-83.
Imagineers. (1996). The Walt Disney imagineering. New York: Hyperion.
Jorgensen, M. & Phillips, L. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE Publication
Lasch, C. (1995). Revolt of the elites. New York: W.W. Norton.
Lyon, D. (2010). “Liquid Surveillance: The Contribution of Zygmunt Bauman to Surveillance Studies”. International Political Sociology, 4, 325-338.
Marcuse, H. (1964). One Dimensional Man. London: Routledge & Kegan Paul.
Marling, K. A. (1997). Imagineering the Disney theme parks. In K.A. Marling. (Ed). Designing Disney theme parks: the architecture of reassurance, Flammarion, Paris.
Marx, K. (1884). Capital, Vol. 2. New York: Vintage Books.             
Morshidi, S. (2001). “Kuala Lumpur, globalization and urban competiveness: an unfinished agenda?”, Built Environment, 27(2), 96-111.
Pagano, M., A. & Bowman, A, O’M. (1995). Cityscapes andcapital: The politics of urban development.
Paul, D. E. (2004). “World cities as hegemonic projects: the politics of global imagineering in Montreal”, Political Geography, 23, 571-596.
Poster, M. (1988). Jean Baudrillard Selected Writings. Stanford University Press.
Riley, D., J. (2011). “Hegemony, Democracy, and Passive Revolution in Gramsci’s Prison Notebooks”. California Italian Studies, 2(2).
Short, J., R. & Kim, Y., H. (1999). Globalization and the City. New York: Longman.
Strehle, S. (2014). “A Poetic Anthropology of War: Jean Baudrillard and 1991 Gulf War”. International Journal of Baudrillard Studies, 11(2).
Teo, P. (2003). “The Limits of Imagineering; a Case Study of Penang”. International Journal of Urban and Regional Research, 27(3), 545-563.
Teo, P. (2003). “Limits of imagineering: a case study of Penang”. International Journal of Urban and Regional Research, 27(3), 545-563
Tucker, R., C. (1978). The Marx-Engels reader. (Ed). W. W. Norton & Company.
Van Ham, P. (2002). “Branding territory: inside the wonderful worlds of PR and IR theory”. Millennium, 31, 249-269.
Wallace, M. (1985). “Mickey Mouse history: portraying the past at Disney World”. Radical History Review, 32, 35-57.
Yeoh, B. S. (2005). “The global cultural city? Spatial imagineering and politics in the (multi) cultural marketplaces of South-east Asia”. Urban Studies, 42(5-6), 945-958.
Hannerz, U. (1993). The cultural role of world cities. In A. P. Cohen and K. Fukui (eds). Humanising the city? Social contexts of urban life at the turn of the millennium, pp. 67- 84. Edinburgh: Edinburgh University Press.
 
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 9، شماره 16
شهریور 1399
صفحه 1-36

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار