ارائه الگوی پارادایمی فرهنگ مالیاتی نزد مؤدیان مالیاتی شهر اصفهان (پژوهشی کیفی در حوزه جامعه‌شناسی اقتصادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی (اقتصاد - توسعه) دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان

4 استاد بخش جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

این مطالعه کیفی، با هدف کشف نظام معنایی مؤدیان مالیاتی در رابطه با پدیده مالیات و ارائه الگوی
داده­بنیاد فرهنگ مالیاتی در بستر موردمطالعه به انجام رسید. روش مورداستفاده در این پژوهش، نظریه زمینه­ای به‌عنوان یکی از روش­های اصلی پژوهش کیفی است. داده­های این پژوهش از طریق مصاحبه عمیق و شیوه نمونه­گیری هدفمند- نظری با سی نفر از مؤدیان مالیاتی شهر اصفهان گردآوری و جهت تحلیل داده‌ها از سه شیوه کدگذاری باز، محوری و گزینشی و همچنین ابزار تحلیلی پارادایم استفاده شد. داده­های گردآوری‌شده در قالب تعدادی مقوله عمده و یک مقوله هسته کدگذاری و تحلیل شدند. الگوی پارادایمی ارائه‌شده شامل سه بعد شرایط، عمل- تعامل­ها و پیامدها است که بر مبنای نتایج پژوهش در بعد شرایط شامل شرایط علی (اقتصاد رانت­جویانه، نظام­مندی مالیات، شفافیت قوانین مالیاتی، اقتدارگرایی مالیاتی)، شرایط زمینه­ای (هزینه روانی تمکین، انصاف رویه­ای مالیاتی، کنش متقابل واگرا و اعتماد متقابل کنشگران) و شرایط مداخله­گر (عدالت مالیاتی، سلامت اقتصادی مسئولین، پاسخگویی مالیاتی و کارآمدی مصارف مالیات) در بعد عمل- تعامل (مالیات به‌مثابه نفع مشترک، مالیات به‌مثابه تکلیف و تمکین جبرمحور) و در بعد پیامدها (نارضایتی مؤدیان، غیرشفاف شدن فعالیت­های اقتصادی و تقویت اقتصاد سایه) است که حول یک مقوله هسته به نام «مطالبه­گری نامتوازن غیرهنجارمند» شکل گرفته­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Paradigmatic Model of Tax Culture among Taxpayers in the City of Isfahan (Qualitative Research in Economic Sociology)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Heydari 1
  • Vahid Ghasemi 2
  • Mohsen Renani 3
  • Mohammadtaghi Iman 4
2 professor, department of sociology, the University of Isfahan
3 professor, Department of Economic, University of Isfahan
4 professor, Department of Sociology, University of Shiraz
چکیده [English]

This qualitative study aimed to discover the meaning system of taxpayers and their interpretation of the phenomenon of taxation, and to present a grounded model of tax culture in the context of study. The grounded theory, which is one of the main qualitative methods of research, was used in this study. The required data were collected through in-depth interviews with 30 taxpayers in Isfahan. The sample was selected through purposive - theoretical sampling. Open, axial, and selective coding and Paradigm analytical tool were used to analyze the collected data. Next, the data were coded into main categories and one core category. The proposed paradigmatic model consisted of three dimensions, i.e., conditions, actions-interactions, and consequences. According to the results, the first dimension, conditions, comprising Causal-contextual conditions (rent-seeking economy, tax systemization, transparency of tax laws, tax authoritarianism(, Contextual conditions (psychological cost of compliance, procedural fairness of tax, divergent interaction and mutual trust between actors), and interventional conditions (tax justice, economic health of authorities, tax accountability and tax expenditure efficiency), in the dimension action-interaction (tax as a common interest, taxes as duty and Force-based compliance) and in the dimension of consequences (taxpayers’ dissatisfaction, non-transparency of economic activity, strengthening the shadow economy) that have been formed around a core category called " Non-normative unbalanced claiming".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tax Culture
  • Paradigmatic Model
  • Non-normative Claiming
  • Taxpayers
  • Isfahan
استراوس، انسلم و کربین، جولیت. (1391). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه­ای. ترجمه ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
اسلیتر، دان و تونیکس، فران. (1390). جامعه بازار؛ بازار و نظریه اجتماعی مدرن.، ترجمه حسین قاضیان، تهران: نشر نی.
اسملسر، نیل جی. (1395). جامعه­شناسی اقتصادی. ترجمه محسن کلاهچی، تهران: انتشارات کویر.
امیدی­پور، رضا؛ پژویان، جمشید؛ محمدی، تیمور و معمارنژاد، عباس. (1394). «برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی: تحلیل تجربی در ایران». پژوهشنامه مالیات، شماره 28 (76)، 94-69.
ایمان، محمدتقی. (1391 الف). فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمان، محمدتقی. (1391 ب). روش­شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
تراسبی، دیوید. (1392). اقتصاد و فرهنگ. ترجمه کاظم فرهادی، تهران: نی.
دِ یونگ، الکه. (1390). فرهنگ و اقتصاد، ترجمه سهیل سمی و زهره حسین­زادگان، تهران: ققنوس.
دادگر، یدالله. (1394). ابعاد اساسی در اخلاق و اقتصاد، تهران: سمت.
دادگر، یدالله؛ نظری، روح­الله و صیامی عراقی، ابراهیم. (1392). «دولت و مالیات بهینه در اقتصاد بخش عمومی و کارکرد دولت و مالیات در ایران». فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، سال دوم، شماره 5، 29-1.
سالم، علی­اصغر؛ نادمی، یونس. (1396). «مالیات­ها و توزیع درآمد در ایران: رویکرد رگرسیون آستانه­ای». پژوهشنامه مالیات، شماره 34 (82)، 63-47.
سوئدبرگ، ریچارد و مارگ گرانووتر. (1395). جامعه­شناسی اقتصادی؛ ساخت اجتماعی و کنش اقتصادی. ترجمه علی­اصغر سعیدی، تهران: تیسا.
سیفی­پور، رویا و رضایی، محمدقاسم. (1390). «بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با تأکید بر مالیات­ها». پژوهشنامه مالیات، شماره دهم (58)، 142-12.
شکیبایی، علیرضا و خراسانی، محمود. (1391). «بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر عملکرد مالیاتی ایرانی با استفاده از داده­های استانی(1388- 1380)». فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره2، 200-181.
صمدی، علی­حسین؛ تابنده، رضیه. (1392). «فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن)». پژوهشنامه مالیات، شماره 19 (67)، 106-77.
طاهرپور کلانتری، حبیب­الله و علیاری شوره­دلی، علی. (1386). «شناسایی عوامل فرهنگ مالیاتی مؤدیان مشاغل شهر تهران (مرکز)». ویژه­نامه اقتصادی، دوره 7، شماره 1، 98-73.
فطرس، محمدحسن و دلائی میلان، علی. (1395). «بررسی اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی در چارچوب مدل­های تعادلی عمومی پویای تصادفی (DSGE)». فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 25، 84-65.
کرسول، جان. دبلیو. (1391). طرح پژوهش؛ رویکردهای کیفی، کمی و ترکیبی. ترجمه علیرضا کیامنش و مریم دانای­طوس. تهران: جهاد دانشگاهی.
کلانتری بنگر، محسن؛ نظری، علیرضا و فدایی، ایمان. (1392). «مروری بر عملکرد طرح تحول نظام مالیاتی». فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، سال اول، شماره 1، 80-59
کمالی، یحیی. (1395). «بررسی نقش شفافیت اقتصادی در تقویت فرهنگ مالیاتی». فصلنامه راهبرد توسعه، شماره 46، 220- 202
لشکری­زاده، مریم و عزیزی، محمد. (1390). «شناسایی برخی عوامل مؤثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در ایران». فصلنامه مدیریت، شماره 22، 82-91.
محسنی تبریزی، علیرضا؛ کمیجانی، اکبر و عباس­زاده، مرتضی. (1389). «بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فرهنگ مالیاتی در میان مؤدیان بخش مشاغل (صنف لوازم‌التحریر) البرز». پژوهشنامه مالیات، شماره نهم (57)، 227-199.
محمدپور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش 2، تهران: جامعه­شناسان.
مسیحی، محمد و محمدنژاد عالی زمینی، ابوالقاسم. (1394). «بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ مالیاتی از دیدگاه مؤدیان و کارشناسان مالیاتی اداره کل مالیات بر ارزش‌افزوده شهر تهران». مجله مدیریت فرهنگی، شماره 27، 46-29.
ملازاده، محمد. (1393). «عوامل مؤثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در میان مؤدیان نظام مالیات بر ارزش‌افزوده (صنف طلافروشان) استان آذربایجان غربی». مطالعات کمی در مدیریت، سال پنجم، شماره اول، 148-121.
نظری، علیرضا و فدایی، ایمان. (1392). «آسیب­شناسی نظام مالیاتی ایران». فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، سال اول، شماره 4، 110-95.
نیکومرام، هاشم؛ کاوسی، اسماعیل و قبله­وی، غلامرضا. (1386). «فرهنگ مالیاتی و بررسی آن در میان جامعه پزشکان شمال شهر تهران». فصلنامه بصیرت، شماره 38، 72-92.
Chuenjit, P. (2014). “The Culture of Taxation: Definition and Conceptual Approaches for Tax Administration”, Journal of Population and Social Studies, 22(1), 14-34
Corbin, J., Strauss, A. (2015). Basic of Qualitative Research: Techniques and Procedures Devloping Grounded Theory, Thousand Oaks, CA: Sage
Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. CA: Sage.
Creswell, J. W., Miller, D. L. (2000). “Determining validity in qualitative research”. Theory into Practice, 39(3), 124-130.
Creswell, J. W. (2012). Educational Reserach: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, 4th ed. London: Pearson
Granovetter, M. (1985). “Economic Action and Social Structure: The Proplem of Embeddedness”. American Journal of Sociology, 91, 481-510
Nerre, B. (2001). The Concept of Tax Culture. Paper prepared for the Annual Meeting of the National Tax Association
Nerre, B. (2001). The Concept of Tax Culture. Germany: University of Hamburg.
Nerre, B. (2008). “Tax Culture, A Basic Concept for Tax Politics”, Economic Analysis & Policy, 38(1), 153-167
Patton, M. (2001). Qualitative Research & Evalution Methods, Thousand Oaks, CA: Sage. 
Pausch, A. (2001). The Role of Tax Culture in Transformation Processes. Working Paper
Ross, M. L. (2004). “Does Taxation Lead to Representation?”, British Journal of Political Science, 34, 229-249
Silverman, D. (2005). Doing qualitative research, Thousand Oaks, CA: Sage
Sinkuniene, K. (2005). “Taxation Principles in Tax Culture: Theoretical and Practical Aspects”, Organizaciju Vadyba: Sisteminiai Tyrimi, 35, 177-192.
Smelser, N., Swedberg, R. (2005). The Handbook of Economic Sociology, Princeton: Princeton University Press.
Swedberg, R. (2003). Principle of Economic Sociology, Princeton: Princeton University Press.