بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر تاب‌آوری اجتماعی روستاییان در مخاطرات محیطی (با تأکید بر خشکسالی) مطالعه موردی: روستاهای دهستان بدر شهرستان روانسر در سال 1396

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 مدرس گروه جغرافیا دانشگاه فرهنگیان کرمانشاه

3 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه رازی

چکیده

هدف این مقاله بررسی و سنجش میزان سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با تاب‌آوری اجتماعی است. روش تحقیق پیمایش است که اعتبار آن از نوع محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ محاسبه شده است. جامعه آماری شامل تمامی سرپرستان خانوار روستاهای دهستان بدر شهرستان روانسر است که تعداد آن‌ها براساس سرشماری سال 1395 حدود 3996 نفر است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 285 نفر تعیین شده است. مشارکت کنندگان به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چند‌مرحلهای متناسب و به‌طور تصادفی انتخاب شده‌اند. از روش‌های آماری مبتنی بر مقایسه میانگین‌ها، آزمون تی‌تک‌نمونه‌ای، آزمون‌های همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه توأم، برای تجزیه‌وتحلیل دادهها استفاده شده است.
    نتایج این تحقیق نشان می‌دهند میزان تاب‌آوری اجتماعی (3.16 از 5 نمره برابر با 63.34 درصد) و میزان سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی (3.31 از 5 نمره برابر با 66.22 درصد)، بالاتر از متوسط و خوب است. بین سطح سرمایه اجتماعی و زیرشاخه‌های آن شامل شبکه‌های روابط، مشارکت، اعتماد و هنجارهای معامله متقابل و تاب‌آوری اجتماعی روستاهای نمونه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه تحلیل رگرسیونی نشان میدهد متغیرهای سرمایه اجتماعی در مجموع 52 درصد از واریانس میزان تاب‌آوری اجتماعی را تبیین می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the effect of social capital on the social resilience of villagers in the ciologyenvironmental risks (with an emphasis on the drought) Case study: villages of sub-strict Badar of Ravansar in 2018

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Sabzehei 1
  • Adel Soleimani 2
  • najmedin Yousefi 3
2 Assistant Prof of Farhangian university Kermanshah
3 Master of sociology
چکیده [English]

The purpose of this article is to examine and measure the amount of social capital and its relation to social resilience. The research is a survey and its validity is content-based and its reliability has been calculated through the Cronbach's alpha. The statistical population consists of all the households’ heads of villages in sub-district Badr of Ravansar, whose number is 3996 people according to the census of 2015. The sample size was 285 people determined by the Cochran formula. Participants have been selected randomly by a multi-stage cluster sampling. Data were collected using SPSS software. Statistical methods, including the comparison of averages, single-sample t-test, Pearson correlation tests and multiple regression, were used for analyzing data.
The results of this research show that the social resilience (3.16 out of 5 scores being equal to 63.34%) and the social capital of rural households (3.31 out of 5 scores being equal to 66.22%) are above moderate and good. There is a positive and significant relationship between the level of social capital and its subcategories, including networks of relationships, social participation, trust, norms of mutual trade, and social resilience of sample villages. The result of regression analysis shows that the social capital variables explain totally 52% of the variance of social resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “social capital”
  • “social resilience”
  • “environmental risks”
  • “drought”

مراجع

آقایی، پرویز. (1395). «ارزیابی چالش‌های اجتماعی ناشی از بحران خشکسالی بر توسعه پایدار روستایی؛ موردپژوهی: دهستان میانده از توابع بخش شبیکوه، شهرستان فسا»، فصلنامهجغرافیایی سرزمین، سال سیزدهم، شماره 49، 13-28.
ازکیا، م، غفاری، غ. (1383). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران: نشر نی.
بوردیو، پیر. (1385). «شکل‌های سرمایه»، در سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
پاتنام، رابرت. (1385). سرمایه اجتماعی؛ مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، ترجمه افشین پاکباز، تهران: نشر شیرازه.
پیران پرویز؛ موسوی میرطاهر، شیانی، ملیحه. (1385). «کار پایه مفهومی و مفهومسازی سرمایه اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)». فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 6، شماره 23، 9-44.
چنار، علیرضا. (1388). «ارزیابی و نظارت بر خشکسالی در استان­های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل با استفاده از تصاویر دانشگاه تربیت مدرس»، پایاننامه کارشناسی ارشد سنجش از دور.
دلاکه، حسن؛ ثمره محسن بیگی، حسین، شاهیوندی، احمد. (1386). «سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان»، فصلنامه جامعهشناسی نهادهای اجتماعی، دوره 4، شماره 9، 227-252.
سالنامه مرکز‌ آمار ایران. (1395). «آمار روستاهای شهرستان روانسر مطابق سرشماری سال 1395».
سلطانپور، هدیه، زارع، مهدی. (1395). «بررسی نقش سرمایه اجتماعی در کاهش ریسک مخاطرات طبیعی»، سومین کنفرانس جامع مدیریت بحران (با رویکرد کاهش ریسک سانحه، تاب‌آوری و توسعه پایدار).
سلمانی، محمد. (1389). «بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی در توسعه روستایی، مطالعه موردی: روستاهای باغستان و برون، شهرستان فردوس»، نشریه علوم اجتماعی، دوره 4، شماره 11، 19-40.
سلیمانی، عادل، افراخته، حسن، عزیزپور، فرهاد، طهماسبی، اصغر. (1394). «راهبردهای سازگاری روستایی در برابر مخاطرات خشکسالی مطالعه موردی، روستای پشتنگ شهرستان روانسر»، مجله دانش مخاطرات، دوره دوم، شماره 3، 341-354.
سلیمانی، مهسا و آقابخشی، حبیب. (1395). «رابطه سرمایه اجتماعی با تاب‌آوری شهروندان در برابر زلزله»، اولین کنفرانس بینالمللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.
شاپورآبادی، محمدعلی. (1388). «نگرشی بر آمایش فرهنگی سرزمین و جایگاه آن در برنامهریزی توسعه فرهنگی»، فصلنامه راهبرد یاس، شماره 17، 87-123.
شریفیان ثانی، مریم. (1380). «سرمایه اجتماعی مفاهیم اصلی و چارچوپ نظری»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 1، شماره 2، 5-18.
صادقلو، طاهره، سجاسی قیداری، حمدالله. (1393). «اولویت‌بندی عوامل مؤثر برافزایش تاب‌آوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی (با تأکید بر خشکسالی)، منطقه مورد مطالعه، کشاورزان روستاهای ایجرود»، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 10، 129-154.
عزمی آئیژ، نوری، مجتبی. (1393). «نقش سرمایه اجتماعی در مدیریت مخاطرات طبیعی در سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی، بخش ماهیدشت کرمانشاه)»، دومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ترکیه، استانبول.
عوضپور، لیلا؛ قربانی، مهدی و یوسفی محسن. (1393). «تحلیل وارزیابی سرمایه اجتماعی در راستای تقویت تاب‌آوری جوامع محلی و مدیریت پایدار سرزمین (منطقه مورد مطالعه، استان خراسان جنوبی)»، منابع طبیعی ایران، دوره 68، شماره 3، 625-645.
عینالی، جمشید؛ فراهانی، حسین، جعفری، نسرین. (1393). «ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در کاهش اثرات سانحه زلزله در دهستان سجاسرود شهرستان خدابنده»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 32، 93-115.
فوکویاما، فرانسیس. (1379). پایان نظم، ترجمه غلامعباس توسلی، تهران، انتشارات جامعه ایرانیان.
قربانی، مهدی. (1395). «ارزیابی سرمایه اجتماعی شبکه ذی­نفعان محلی در راستای توانمندسازی جوامع روستایی مورد مطالعه، روستایی (مورد مطالعه، روستای بزیجان، شهرستان محلات، استان مرکزی)»، پژوهشهای روستایی، دوره هفتم، شماره 2، 406-420.
کلمن، جیمز. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی.
Adger, W.N. (2000). Social and ecological resilience; are they related, Progress in Human Geography.
Fact, Sh. (2008). “Building resilience and social capital in rural and remote communities”, Number 5.15 February 2008 For workers.
Kapucu, N., Hawkins V., Christopher and Rivera. Fernando, I. (2013). “Disaster Preparedness and Resilience for Rural Communities”, Risk, hazards & Crisis” in: Public Policy, Vol. 4, No. 4.
Mayunga, J. S. (2007). “Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach”.
The University of Queensland and University of Southern Queensland (2008). “Building Resilience in Rural Communities” toolkit, Australian Research Council Linkage Grant.
Wilson, G. A. (2012). “Community Resilience and Environmental Transitions” London: Earthscan.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 8، شماره 14
شهریور 1398
صفحه 283-310

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار