بررسی تطبیقی نقش حس ‌دلبستگی به مکان در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی (نمونه‌های مورد مطالعه: آقاجانی بیگ، متخصصین و حصار امام شهر همدان)*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشته طراحی شهری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان،‌ ایران

3 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

امروزه جوامع و افراد به‌صورت فزاینده­ای آسیب­پذیرتر شده و ریسک­ها نیز افزایش یافته­اند. لذا تلاش برای بازگشت سریع به شرایط اولیه، تاب­آوری را بیش‌ازپیش حائز اهمیت می­کند. از طرفی سیر تحولات درگذر زمان نشان می­دهد که در گذشته، بشر علیرغم مشکلات و محدودیت­هایی که با آن موجه بوده است، با تعلق‌خاطر و دلبستگی به مکان، زمینه­های مشارکت جمعی، مسئولیت­پذیری و فداکاری برای مکان را فراهم می­ساخته است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به شناسایی شاخص­ها و عوامل مؤثر بر تاب­آوری­اجتماعی و حس­دلبستگی به مکان و ارزیابی میزان آن‌ها در سه محله (از بافت فرسوده، غیررسمی و بافت جدید) شهر همدان می­پردازد. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه­ای، شاخص­ها و عوامل مؤثر حس دلبستگی به مکان و تاب­آوری­اجتماعی­، استخراج شدند و با تدوین و توزیع پرسشنامه، به‌منظور بررسی رابطه حس­دلبستگی به مکان و تاب­آوری اجتماعی از مدل‌سازی معادلات ساختاری توسط نرم­افزار AMOS16 و SPSS18 استفاده شد که نتیجه حاکی از این است که بین دو متغیر مذکور، رابطه علیّ و مستقیم وجود دارد؛ ضریب تأثیر آن در محله آقاجانی­بیگ، 88/0؛ در حصار امام، 74/0 و در متخصصین برابر با 77/0 می­باشد بدین ترتیب میزان تأثیر حس­دلبستگی به مکان در تاب­آوری اجتماعی محلات شهری متفاوت است که این ارتباط در محله آقاجانی بیگ، بیشتر از دو محله دیگر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The comparative survey of place attachment to improve social resilience (Cases study: Aghajani-Beyg, Motekhassesin and Hesar-e-Imam in Hamedan city)

نویسندگان [English]

  • Seyede Atiye Mousavian 1
  • Kianoosh Zakerhaghighi 2
  • Asadallah Naghdi 3
1 Urban planning and design department, Art and Architecture Faculty, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
2 Department of Urban Planning and Design, Faculty of Art and Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
چکیده [English]

Today, societies and individuals are becoming increasingly vulnerable and risks have increased. Therefore, trying to get back to the initial conditions as soon as possible makes the role of Resilience much more important. On the other hand, the course of evolution over time shows that, despite all the constraints and limitations which human beings encountered in the past, they provided context for collective participation, responsibility and sacrifice with their sense of belonging and attachment to the place. This is an applied research that attempts to identify indicators and factors affecting Social Resilience and Sense of Place Attachment and evaluate their extent in three Neighborhoods (including the distressed texture, informal, and modern texture) in Hamedan using descriptive-analytic method. To this end, indicators and factors affecting Sense of Place Attachment and Social Resilience were extracted through library studies in the first step. Then, Structural Equation Modeling by AMOS16 and SPSS18 software was employed to investigate the relationship between Sense of Place Attachment and Social Resilience. The results indicated that there is a direct and causal relationship between the two mentioned variables; the impact factors in Aghajani-Beyg, Hasare-Imam, and Motekhassesin neighborhoods were 0.88, 0.74, and 0.77 respectively. Hence, it can be deduced that the impact of sense of place attachment on social Resilience is different in urban neighborhoods considering the fact that the impact extent is stronger in Aghajani-Beyg neighborhood in comparison to the other two neighborhoods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative study
  • informal settlement
  • social resilience
  • sense of place attachment
  • Hamedan City

مراجع

دانشپور، عبدالهادی؛ سپهری مقدم، منصور و چرخیان، مریم. (1388). «تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 38، 48-37.
رضایی، محمدرضا. (1392). «ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، مطالعه موردی: زلزله­ی محله های شهر تهران»، دوفصلنامه‌یمدیریتبحران، 2(1)، 38-27.
سجادزاده، حسن. (1392). «نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان‌های شهری (نمونه‌ی موردی، میدان آرامگاه شهر همدان)»، نشریه باغ نظر، 10(25)، 88-79.
فلاحت، محمدصادق. (1385). «مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل­دهنده آن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، 57-66.
کردکریمی امیر و روشنایی، علی. (1395). «مطالعه گونه‌شناسی و شیوع شناسی رفتارهای وندالیستی (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دوره متوسطه ناحیه‌ی یک همدان)»، دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر، 5(9)، 74-53.
لقمان، منا؛ زرآبادی، زهراسادات سعیده و بهزادفر، مصطفی. (1397). «سنجش و مقایسه سرمایه اجتماعی در گونه‌های متفاوت محلات شهری(نمونه موردی: محله سلطان میراحمد و فین کاشان)». دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر، 7(13)، 89-61.
نقدی، اسداله؛ وحدت، سلمان و سجادزاده، حسن. (1395). «نقش سرمایه‌های اجتماعی در دلبستگی به مکان در محلات سنتی (نمونه موردی: محلات شهر همدان)» مطالعات جامعه شناختی شهری، 6(118)، 52-23.
Adger, W. N. (2000). “Social and ecological resilience: Are they related?”, Progress in Human Geography, Vol. 24(3), 347-364.
Ahrentzen, S. B. (1992). Home as a workplace in the lives of women. In I. Altman & S. M. Low, Eds. Place Attachment, New York: lenum, 113-138.
Ainuddin, S. and Routray, J. K. (2012). “Earthquake Hazards and Community Resilience in Baluchistan”. Natural Hazards, Vol. 63(2), 909-937.
Amaratunga, D. and Haigh, R. (2011). Post-Disaster Reconstruction of the Built Environment – Building for Resilience. U.K.: Wiley-Blackwell.
Arefi, M. (2011). Design for resilient cities-Reflection from a studio. Companion to Urban Design, edited by Tridib Banerjee and Anastasia Loukaitou-Sideris, Routledge. Taylor & Francis Group.
Bassett, M.A. (2011). The Role of Historic Resources in Fostering Sense of Place: A Study of Sense of Place in Uptown and Tieasanta (M.A. Thesis). San Diego State University.
Bonaiuto, M., Aiello, A., Perugini, M., Bonnes, M., & Ercolani, A. P. (1999). Multidimensional perception of residential environment quality and neighbourhood attachment in the urban environment. Journal of environmental psychology, 19(4), 331-352.
Carpenter, S., Walker, B., Anderies, J. M., & Abel, N. (2001). From metaphor to measurement: resilience of what to what?. Ecosystems, 4(8), 765-781.Chawla, L. (1992). Childhood place attachments. In I. Altman and S. Low (Eds.), Place Attachment, New York: Plenum Press, 63-86.
Cinner, J.; Fuentes, M. M. P. B. and Randriamahazo, H. (2009). “Exploring social resilience in Madagascar’s marine protected areas”. In: Ecology and Society, Vol. 14(1), 41-48.
Cumming, G. (2011). “Spatial resilience in social–ecological systems”. Landscape Ecol, Vol. 26(10), 900-908.
Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global environmental change, 18(4), 598-606.
Deutsch, K.; Yoon, S. Y. and Goulias, K. (2010). Modeling sense of place using a structural equation model. 90th annual meeting of the Transportation Research Board, California.
Godschalk, D. (2003). “Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities”. Natural Hazards Review, Vol. 4(3), 136-143.
Grootaert. C. (2005). Measuring social capital: An integrated questionnaire. World Bank Working Paper 18, World Bank, Washington DC.
Holling, C. S. (1973). “Resilience and Stability of Ecological Systems”. Annual Review of Ecology and Systematic, Vol. 4, 1-23.
Keck, M. and Sakdapolrak, P. (2013). “What is social resilience? Lessons learned and ways forward”. ERDKUNDE: Scientific Geography, Vol. 67(1), 5-19.
Kuhlicke, C., Steinführer, A., Begg, C., Bianchizza, C., Bründl, M., Buchecker, M., ... & Lemkow, L. (2011). Perspectives on social capacity building for natural hazards: outlining an emerging field of research and practice in Europe. Environmental Science & Policy, 14(7), 804-814.
Kyle, G., Graefe, A., Manning, R., & Bacon, J. (2004). Effects of place attachment on users’ perceptions of social and environmental conditions in a natural setting. Journal of environmental psychology, 24(2), 213-225.
Low, S. M. and Altman, I. (1992). Place attachment: a conceptual inquiry. In Low, S.M. and Altman, I. (Eds.) Place Attachment, New York: Plenum Press, Vol. 12, 1-12.
Lucini, B. (2013). “Social capital and sociological resilience in megacities context, Catholic University of Sacred Heart, Milan, Italy”. International Journal of Disaster Resilience in the BuiltEnvironment, Vol. 4 (1), 58-71.
Marcus, C.C. (1992). Environmental memories. In Low, S.M. and Altman, I. (Eds.) Place Attachment, New York: Plenum Press.
Mayunga, J. S. (2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A Capital-Based Approach. Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, pp. 1-16.
Mesch, G. S. and Manor, O. (1998). “Social ties, environmental perception, and local attachment”. Environment and Behavior, Vol. 30(4), 504-519.
Masten, A. S. and Powell, J. L. (2003). A Resilience Framework for Research, Policy and Practice. Resilience and Vulnerability: Adaptation in the Context of Childhood Adversities. Cambridge University Press.
Morrow-Howell, N.; O’Neill, G. and Greenfield, J. C. (2011). Civic Engagement: Policies and Programs to Support a Resilient Aging Society. Resilience in Aging, Springer New York, 147-162.
Normandin, J. M.; Therrien M. C. and Tanguay, G.A. (2011). City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators. Urban Affairs Association 41st Conference, New Orleans.
Norris, F. H., Stevens, S. P., Pfefferbaum, B., Wyche, K. F., & Pfefferbaum, R. L. (2008). Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American journal of community psychology, 41(1-2), 127-150.
OXFORD advance learners dictionary. (2005). 7th ed., Oxford university press.
Proshansky, H. M.; Fabian, A. K. and Kaminoff, R. (1983). “Place-identity: physical world socialization of the self”. Journal of Environmental Psychology, Vol. 3, 57-83.
Qian, J.; Zhu, H. and Liu, Y. (2011). “Investigating urban migrantssense of place through a multi-scalar perspective”. Journal of Environmental Psychology, Vol. 31, 170-183.
Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion Limited.
Riley, R. (1992). Attachment to the Ordinary Landscape. In I. Altman and S. M. Low (Eds.), Place Attachment, New York: Plenum Press.
Ross, H., Cuthill, M., Maclean, K., Jansen, D., & Witt, B. (2010). Understanding, enhancing and managing for social resilience at the regional scale: opportunities in North Queensland.
Scannell, L. and Gifford, R. (2010). “Defining place attachment: A tripartite organizing framework”. Journal of Environmental Psychology, Vol. 30, 1-10.
Shumaker, S. A. and Taylor, R. B. (1983). Toward a clar ification of people-place relationships: Amodel of attachment to place. In N. R. Feimer and E. S. Geller (Eds.), Environmental Psychology: Directions and perspectives, New York: Praeger, 119-251.
Stedman, R. C. (2003). “Is it really a social construction? The contribution of physical environment to Sense of place”. Society and Natural Resources, Vol. 16, 671-685.
Steele, F. (1981). Sense of Place. Boston, MA: CBI Publishing Company, Inc.
Tuan, Y. F. (1980). “Rootedness versus sense of place”. Landscape, Vol. 24, 3-8.
Twigg, J. (2007). Characteristics of Adisaster-Resilient Community a Guidance note. Version 1 (for Field Testing) August 2007, for the DFID.
Williams, D. R. and Vaske, J. J. (2003). “The measurement of place attachment: Validity and generalizability of a psychometric Approach”. Forest Science, Vol: 49(6), 830-840.
Zarin, H. L. (2010). Making Place and Identity in the Interstices: Ribeirinho landscapes in the Terra Do Meio (Land of the Middle), Para, Brazil (Ph.D. Thesis). The University of Florida.
www.fava.hamedan.ir
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 8، شماره 15
اسفند 1398
صفحه 37-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار