اقدام پژوهی مشارکتی: زمینه‌ساز کنش ارتباطی در حوزه‌های عمومی‌

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه شناسی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

چکیده

اقدام پژوهی یک نوع تحقیق خودتاملی جمعی است که به‌وسیله مشارکت‌کنندگان در موقعیت‌های اجتماعی به‌منظور ارتقا منطق و عدالت عملکردهای آموزشی یا اجتماعی و نیز درک آنها از این عملکردها و موقعیت‌هایی که این عملکردها در آن انجام می­شود، صورت می­گیرد. بر این اساس، کلیه افرادی که مسأله مورد تحقیق به‌طور مستقیم با زندگی آنها در ارتباط است نباید صرفاً به‌عنوان موضوع تحقیق در نظر گرفته شوند بلکه باید در کلیه مراحل تحقیق نقش فعال داشته باشند. در این مقاله، ابتدا مبانی پارادیمی، ویژگی‌های کلیدی و مهمترین سنت‌های اقدام‌پژوهی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ سپس ضمن مطرح کردن نظریه «کنش ارتباطی و حوزه عمومی» یورگن‌هابرماس، پتانسیل اقدام‌پژوهی در جهت ایجاد کنش ارتباطی در حوزه‌های عمومی‌ مورد بحث قرار می‌گیرد. همچنین با توجه به نظریه تلفیقی وی درباره «زیست جهان و سیستم‌ها» و نقد وی از «سوژه کلان اجتماعی» نگاه عمیق‌تری به اقدام‌پژوهی و ویژگی­های آن می‌شود. براساس نتایج حاصله، اقدام‌پژوهی، کنشی ارتباطی است که در میان شرکت‌کنندگان خود یک فضای عمومی ‌ایجاد می‌نماید. فرآیند اقدام‌پژوهی عبارت است از: تحقیقی متقابل به‌منظور رسیدن به یک توافق بینا ذهنی، فهم متقابل یک موقعیت، اجماع غیرجبری در مورد آن‌چه که باید انجام شود و نهایتاً رسیدن به معنایی که نه تنها در نظر خود افراد بلکه در نظر هر فرد منطقی، مشروع باشد (ادّعایی عام). از سویی اقدام‌پژوهی، به‌دنبال خلق موقعیت‌هایی است که در آن افراد در کنار یکدیگر و با همکاری متقابل بتوانند، به شیوه­هایی قابل فهم‌تر، حقیقی‌تر و از لحاظ اخلاقی مناسب‌تر از فهم و عمل موجود در جهان فعلی دست یابند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Participatory action research: As the provider of communication action in public spheres

نویسندگان [English]

  • zahra maher 1
  • ali rebbani khorasghani 2
چکیده [English]

Action research is a self-collective type of research conducted by participants in social situations, in order to improve educational or social logic and justice in performance, as well as their understanding of these practices and situations in which these performances are done. Accordingly, all persons that the subject of the research is directly connected with their lives, should not be considered solely as a research topic, but should have active role in all stages of research and involve people as researcher in the study.
 In this paper, first, the basics of paradigm, key features and most important traditions of the action research are studied, then while bring up the theory "communicative action and public sphere" of Jürgen Habermas, action research potential to create communicative action in public spheres are discussed.
 Based on the results, action research is a communicative action that creates a public space among its participants. The process of action research is a mutual study in order to reach an intersubjective agreement, mutual understanding of a situation, non-coercive consensus about what should be done, and finally getting a sense that is rational and legitimate not only in the individuals' idea but also in the mind of any rational person (universal claim). Moreover, action research is to create situations in which people can interact with each other and in more understandable ways, truer, and morally better ways achieve the current understanding and practice in the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • action research
  • technical action research
  • practical action research
  • Emancipator action research
  • communicative action
  • public sphere

مراجع

استرس، آنسلم و کوربین، جولیت (1387)، اصول روش تحقیق کیفی (نظریه مبنای، رویه‌ها و شیوه‌ها)، ترجمه بیوک محمدی تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ایمان، محمدتقی و گروسی، سعیده (1385)، «تحقیق اقدامی‌مشارکتی (تسهیلگر تحولات مشارکت جو)»، روش‌شناسی علوم انسانی، 12(47): 42-61.
حسن مرادی، نرگس (1389)، «تأثیر شرکت در دوره­های آموزش اقدام‌پژوهی بر مهارت‌های حرفه‌ای دبیران آموزش و پرورش»، مدیریت و برنامه­ریزی در نظام­های آموزشی، 3(5): 104-125.
تقی‌زاده، سجاد (1388)، بررسی آراء‌ هابرماس، پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
دوستی ایرانی، مهری؛ عبدلی، سامره؛ پرویزی، سرور؛ سیدفاطمی، نعیمه و امینی، مسعود (1390الف)، «چتری به نام اقدام پژوهی»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 11(9): 1223-1230.
دوستی ایرانی، مهری؛ عبدلی، سامره؛ پرویزی، سرور؛ سیدفاطمی، نعیمه و امینی، مسعود (1390ب)، «پراکسیس: پارادایمی ‌برای اقدام‌پژوهی»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 11(9): 1248-1254.
ریتزر، جورج (1384)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی، چاپ نهم.
عبداللهی، محمد (1388)، نظریات جامعه‌شناسی کلاسیک، تحقیق چاپ نشده.
مالمیر، مهدی (1392)، «ترس از قربانی شدن و قبض فضای عمومی»، دوفصلنامه پژوهش­های جامعه شناسی معاصر، سال دوم ، شماره 3: 143-163.
محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش 1، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارت جامعه‌شناسان.
مهرمحمدی، محمود (1379)، «اقدام‌پژوهی: رویکردی مؤثر در حرکت نظام­های پژوهشی انسانی-اجتماعی به سوی تعادل»، فصلنامه مدرس، 4(1): 141-148.
نش، کیت (1387)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
‌هابرماس، یورگن (1384)، نظریه‌ی کنش ارتباطی (جلد 1، عقل و عقلانیت جامعه)، ترجمه‌ی کمال پولادی. تهران: انتشارات روزنامه‌ی ایران.
هولاب، رابرت (1375)، یورگن‌ هابرماس؛ نقد در حوزه عمومی، ترجمه‌ی حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
Adendorff, S. A. (2007), Investigating feedback as element of formative assessment in the teaching of senior phase Mathematics. [Dissertation]. Stellenbosch: University of Stellenbosch.
Baynes, K. (1995), Democracy and the Rechsstaat: Habermas’s Faktizität und Geltung. In S.K.White (Ed.), The Cambridge companion to Habermas (pp.201–232). Cambridge,UK: Cambridge University Press.
Carr, W. and Kemmis, S. (1986), Becoming critical: Education, knowledge, and action research. London: Falmer.
Clapham, MCC. (2008), Learning to teach in the operating room. [Dissertaion]. Birmingham: University of Birmingham; [Cited 2012 Apr 04]. Available from: http://etheses.bham.ac.uk/186/.
Fals Borda, O. and Rahman, M. (1991), Action and knowledge: Breaking the monopoly with participatory action research.New York:Apex Press.
Fandino, YJ. (2012), Research as a means of empowering teachers in the 21st century. [Cited 2012 Apr 04]. Available from: http://educacionyeducadores.unisabana.edu.co/index.php/eye/article/view/1624/2134
Forester, J.; Pitt, J. and Welsh, J. (Eds.) (1993), Profiles of participatory action researchers.Ithaca, NY: Cornell University,Department of Urban and Regional Planning.
Goodnough, K. (2008), “Dealing with messiness and uncertainty in practitioner research: The nature of participatory action research”. Canadian Journal of Education. 31(2): 431-458.
Greenwood, D. J. and Morten, L. (1998), Introduction to action research: social research for social change, Thousand Oaks, Calif.
Greenwood, D. and Levin, M. (2000), Reconstructing the relationships between universities and society through action research. In N. Denzin & Y. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2nd ed., pp. 85–106). Thousand Oaks, CA: Sage.
Habermas, J. (1984), Theory of communicative action,Vol.1: Reason and the rationalization of society (T.McCarthy, Trans.). Boston: Beacon.
Habermas, J. (1987a), Theory of communicative action,Vol.2: Lifeworld and system: A critique of functionalist reason (T.McCarthy,Trans.). Boston: Beacon.
Habermas, J. (1992a). Faktizität und Geltung (Between facts and norms). Frankfurt, Germany: Suhrkamp. Habermas, J. (1992b). Postmetaphysical thinking: Philosophical essays (W. M. Hohengarten, Trans.).Cambridge: MIT Press.
Habermas, J. (1987b), The philosophical discourse ofmodernity: Twelve lectures (F.G.Lawrence, Trans.). Cambridge: MIT Press.
Habermas, J. (1996), Between Facts and Norms (trans. William Rehg). Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
Hiltunen L. (2010), Enhancing web course design using action research. [Dissertation]. Jyvaskyla: University of Jyvaskyla; [Cited 2012 Apr 04]. Available from: http://dissertations.jyu.fi/studcomp/9789513941963.pdf.
Kemmis, S. and Brennan Kemmis, R. (2003), Making and writing the history of the future together: Exploratory action in participatory action research.Paper presented at the Congreso Internacional de Educación, Córdoba, Argentina.
Kemmis, S. and McTaggart, R. (1988), The action research planner (3rd ed.). Geelong, Australia: Deakin University Press.
Kemmis, S. and McTaggart, R. (2000), Participatory action research.In N.Denzin & Y.Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2nd ed., pp.567–605). Thousand Oaks,CA:Sage.
Masters J. (1995), The history of action research. In: Hughes I, (Editor). Action research electronic reader, The University of Sydney, on-line. [Cited 2012 Apr 04]. Available from: iopp.ru/pub/21sept06_M2.doc.
McTaggart, R. (Ed.). (1997), Participatory action research: International contexts and consequences.Albany:State University of New York Press.
Niglas K. (2004), “The combined use of qualitative and quantitative methods in educational research”. International Journal of Special Education; 18(2): 62-72.
O’brien, R. (2001), An overview of the methodological approach of action research. In Richardson R, (Editor). Theory and Practice of Action Research. Brazil: Universidade Federal da Paraíba. [Cited 2012 Apr 03]. Available from: http://www.web.ca/~robrien/papers/arfinal.html.
Root, M. (2007), Community-Based Research": the Sage Handbook of Social Science Methodology.  Edited by William Outhwaite and Stephen Turner .Los Angeles (Calif.); London: SAGE .Pp: 565-577.
Seymour-Rolls, Kaye & Ian Hughes (1997) Participatory Action Research: Getting the Job Done. AROW/Reader. http://www.scu.edu.au/schools/gcm/ar/arr/arow/rseymour.html
Susen, S. (2011), “Critical Notes on Habermas’s Theory of the Public Sphere”. Sociological Analysis, 5(1): 37-62.
Valade, RM. (2004), Participatory action research with adults with mental retardation: "Oh my God! Look out world!". [Dissertation]. Louisville: University of Louisville.
Whyte, W. F. (Ed.). (1991), Participatory action research. Newbury Park, CA: Sage.
Wortley, S. (1996), Business as usual or action research in practice? action research electronic reader, [Cited 2012 Apr 04]. Available from: http://www.ar.blendxl.eu/docs/Action%20research%20electronic%20reader.htm.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 6، شماره 10
شهریور 1396
صفحه 29-60

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار