ادراک ساکنین متن شهر از حاشیه‌نشینان؛ استراتژی‌های مواجهه ساکنین مناطق برخوردار شهر مشهد با حاشیه‌نشینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

سکونتگاه‌‌های کم‌‌برخوردار مناطقی با آسیب‌‌ها و محرومیت‌‌های گوناگون هستند. محرومیت‌‌ها موجب می‌‌شود این مناطق با «داغ‌ننگ مکانی» شناخته شوند. انگ مکانی ماهیتی پویا داشته و به افراد منتقل می‌‌شود و زمینۀ بدنامی آنان را موجب می‌‌شود؛ بنابراین ساکنین این محلات با داغ مکانی ادراک می‌‌شوند که به موجب آن برچسب‌های مختلفی به آنان تعلق می‌‌گیرد و استراتژی‌‌های گوناگونی برای مواجهه با آنان اتخاذ می‌‌شود. این پژوهش با هدف مطالعۀ چگونگی ادراک حاشیه‌‌نشینان از نگاه ساکنین مناطق برخوردار و استراتژی‌‌های مواجهه با حاشیه‌‌نشینان در شهر مشهد است. این مطالعه با رویکرد کیفی و با استفاده از ابزار مصاحبه نیمه‌‌ساختمند انجام شد. روش نمونه‌‌گیری هدفمند و حجم نمونه براساس قاعدۀ اشباع اطلاعاتی تعیین شده است. تحلیل مصاحبه‌ها با تکنیک تحلیل مضمون براون و کلارک پیش برده ‌‌شد. یافته‌‌های حاصل از 21 مصاحبه با ساکنین مناطق برخوردار شهر مشهد نشان‌داد حاشیه‌‌نشینی از منظر این افراد با خصیصه‌‌هایی چون حصر مرتبۀ آغازین (زیست معاش محور، پایگاه اقتصادی فرومایه، خودایستا و خودناتوان)، خودنابه‌هنجار (ارزشمندی خصوصیات ناپسند، هنجارگریز) و فرهنگ فرومایه (کنش‌‌ تکانشی، خود ناآراسته، تربیت فرودین، لهجۀ فرودین، گفتار فرودین، کنش فرودین و سرمایۀ فرهنگی فرودین) ادراک می‌‌شوند، که مجموع این ادراکات در کنار یک‌دیگر موجب برساخت «داغ‌‌ننگ حاشیه‌‌نشینی» می‌‌شود. برساخت داغ‌‌ننگ حاشیه‌‌نشینی و ادراک آن مبنایی برای کنش با حاشیه‌‌نشینان می‌‌شود که براساس آن دو دستۀ استراتژی‌‌های «سازش اجتماعی» که به منزلۀ پذیرش حاشیه‌‌نشینان و تمایل به ارتباط با آن و «عدم سازش اجتماعی» به منزلۀ عدم پذیرش و تمایل به مرزبندی با آنان دارد، در تعامل با حاشیه‌‌نشینان به‌کار گرفته می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Perception of Urban Residents towards Marginalized Populations; Coping Strategies of Residents in Affluent Areas of Mashhad City with Marginalization

نویسندگان [English]

  • Mahla Mohammadi 1
  • Hossein Akbari 2
  • Majid Fouladiyan 2
1 Master's student in social science research, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Associate Professor of Sociology, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Disadvantaged settlements encompass areas that face various vulnerabilities and deprivations. These adversities give rise to the recognition of these areas as being plagued by “spatial stigma.” The nature of this spatial stigma is dynamic and permeates individuals, leading to their notoriety. Consequently, residents of these areas bear the burden of place stigma, which results in the attachment of diverse labels to them, prompting the adoption of various strategies to confront these challenges. The objective of this research is to explore the perception of marginalized individuals as seen through the eyes of residents residing in disadvantaged areas and to investigate strategies employed to address urban marginalization in the city of Mashhad. Employing a qualitative approach, the study utilized a semi-structured interview tool and implemented purposeful sampling and sample size determination based on the principle of informational saturation. The analysis of interviews followed the thematic analysis technique proposed by Braun and Clarke. The findings from 21 interviews with residents of disadvantaged areas in Mashhad reveal that marginalized individuals are perceived based on distinctive characteristics, including initial categorization (focused on livelihood, economic marginalization, self-sufficiency, and self-reliance), deviant behavior (undesirable traits and nonconformity), and a culture of marginalization (reactive behavior, self-neglect, informal upbringing, vernacular discourse, actions, and cultural capital of marginalization). These perceptions collectively contribute to the construction of “marginalization stigma.” The establishment and perception of marginalization stigma serve as the foundation for interactions with marginalized individuals, giving rise to two categories of strategies: “social accommodation” strategies, involving acceptance and engagement with marginalized individuals, and “social non-accommodation” strategies, entailing rejection and the establishment of boundaries in interactions with marginalized individuals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stigma
  • Marginalization
  • Perception
  • Coping Strategies
- اکبری، حسین؛ و حیدری‌چروده، مجید، (1398). واکاوی مهم‌ترین مسائل اجتماعی شهر مشهد. مشهد: هامون نو. 
- بابایی‌‌فرد، اسدالله؛ و حبیبی‌‌راد، لیلی، (۱۳۹۷). «تجربه ی زنان معتاد بهبود یافته از طرد اجتماعی در شهر قم». مطالعات راهبردی زنان، ۲۱(۸۱): ۱۶۷-۱۸۹. https://doi. 10.22095/jwss.2018.142173
- پورابولی، ب.؛ عابدی، ح.؛ عباس‌زاده، ع.؛ و کاظمی، م.، (1393). «فریاد خاموش: تجربه رنج مراقبتی والدین کودکان تالاسمی: یک مطالعه کیفی». تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 3(3): 281-291. 
- جلائی‌‌پور، حمیدرضا؛ و محمدی، جمال، (1391). نظریه‌‌های متأخر جامعه‌‌شناسی. تهران: نی.
- حسنی، محمدحسین؛ ذکایی، محمدسعید؛ طالبی، ابوتراب؛ و انتظاری، علی (1396). «مفهوم سازی سبک زندگی». جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8 (1): 44-23.
- رحمتی‌نژاد، پروین؛ یزدی، مجید؛ خسروی، زهره؛ شاهی‌صدرآبادی، فاطمه، (1399). «تجربه زیسته بیماران مبتلا به کرونا ویروس (کووید-۱۹): یک مطالعه پدیدارشناسی». پژوهش در سلامت روان‌شناختی، ۱۴ (۱): ۸۶-۷۱. https://doi. 20.1001.1.20080166.1399.14.1.2.5.
- ساروخانی، باقر، (1375). درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی. انتشارات کیهان. 
- شجاعی، محمدصادق، (1388). درآمدی بر روانشناسی تنظیم رفتار از دیدگاه اسلامی. قم: دارالحدیث.
- ظروفی، مجید، (1394). «بررسی رابطۀ پذیرش اجتماعی با مهارت‌‌های اجتماعی بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شبستر». مطالعات جامعه‌‌شناسی، 5 (19): 110-91.
- فولادیان، مجید؛ و رضایی‌بحرآباد، حسین، (1398). «نگاهی به آسیب‌های اجتماعی و جرائم در حاشیه شهر مشهد و بررسی عوامل تسهیل کننده آن». جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، 8(1): 0-0. 
- کرسول، جان‌دبلیو، (1391). طرح پژوهش: رویکردهای کیفی، کمی و ترکیبی. علیرضا کیامنش و مریم دانای‌‌طوس، تهران: جهاددانشگاهی.
- کریم‌‌زاده، حسین؛ خالقی، عقیل؛ و ولائی، محمد، (1398). «آسیب‌شناسی اجتماعی حاشیه‌نشینی کلانشهر تبریز با رویکرد توانمندسازی». توسعه فضاهای پیراشهری، 1(2): 15-34.
- کوهن، بروس، (1382). مبانی جامعه‌‌شناسی. غلامعباس توسلی، تهران: سمت.
- گافمن، اروین، (1386). داغ ننگ؛ چاره اندیشی برای هویت ضایع شده. ترجمۀ مسعود کیانپور، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
- گل‌‌محمدی، احمد، (1391). جهانی شدن، فرهنگ و هویت. تهران: نی.
- گیدنز، آنتونی، (1385). جامعه‌‌شناسی. منوچهر صبوری، تهران: نی.
- محمد پور، احمد، (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش. تهران: جامعه‌شناسان.
- Abedi, H.; abbaszadeh, A.; kazemi, M. & pouraboli, B., (2020). “Silent Screams: Experiences of Caregiver Suffering by Parents of Children with Thalassemia: A Qualitative Study”. Journal of Qualitative Research in Health Sciences, 3(3): 281-291. (in Persian)
- Akbari, H. & Heydari C., M. (2018). Analyzing the most important social issues of Mashhad. Mashhad: Hamon Nou. (in Persian).
- Akbari, H. & Safari, S., (2019). “Studying the Social Contexts of HIV Infection Using Grounded Theory Strategy”. Journal of Social Sciences Ferdowsi University of Mashhad, 15(2): 105-132. (in Persian).
- Akbari, H. & Safari, S., (2020). “Conditions of experienced stigma in people living with HIV in Iran: a qualitative comparative analysis”. Sociology of Health & Illness, 42 (2): 1060-1076. 
- Atkinson, A. B., (1998). “Social exclusion, poverty and unemployment”. In: A. B. Atkinson & J. Hills (eds.), Exclusion, employment and opportunity. Case Paper, no. 4, London: Centre for Analysis of Social Exclusion, London School of Economics.
- Babaiefard, A. & habibirad, L., (2018). “Experience of Recovered Addicted Women from Social Exclusion in Qom”. Women’s Strategic Studies, 21(81): 167-189. https://doi. 10.22095/jwss.2018.142173. (in Persian)
- Başak, A. M.; Deniz, A. M. & Ertan, A. M., (2017). “The Romanization of poverty: Spatial stigmatization of Roma neighborhoods in Turkey”. Romani Studies, 27: 73 - 93.
- Becker, H. S., (1963). Outsiders: Studies in the sociology of deviance. New York: Free Press. 
- Belcher, J. R. & DeForge, B. R., (2012). “Social stigma and homelessness: The limits of social change”. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 22(8): 929–946.
- Bernburg, J. G., (2009). “Labeling theory”. In: Marvin D. Krohn, Alan Lizotte & Gina Penly Hall (eds), Handbook on Crime and Deviance (187-207).
- Block, R. G., (2009). “Is It Just Me? Experiences of HIV-Related Stigma”. Journal of HIV/AIDS & Social Services, 8 (1): 1-19, DOI: 10.1080/15381500902736087.
- Braun, V. & Clarke, V., (2006). “Using thematic analysis in psychology”. Qualitative Research in Psychology, 3 (2): 77-101.
- Bürk, T., (2013). Voices From the Margin: The Stigmatization Process as an Effect of Socio-Spatial Peripheralization in Small-Town Germany.
- Cohen, B., (2003). Basics of Sociology. Gholmoabas Tausli, Tehran: Samt. (in Persian)
- Creswell, J., (2017). Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Approaches. Alireza Kiamanesh and Maryam Danaitos, Tehran: Jahad University. (in Persian)
- Deborah, Y.; Turner, A. & Romano, M., (1993). “Children of Chronic Pain Patients: risk factor for a maladjustment”. Pain, 52: 311-317.
- Donnelly, L.; Baily L.; Jessani A.; Postnikoff J.; Kerston P. & Brondani M., (2016). “Stigma Experiences in Marginalized People Living with HIV Seeking Health Services and Resources in Canada”. Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, JANAC, 27(6): 768–783.
- Elias, N., (1994). “A theoretical essay on established and outsider relations”. In: N. Elias and J. L. Scotson, The established and the outsiders, Second edition, Sage, London.
- Ezeh, A.; Oyebode, O.; Satterthwaite, D.; Chen, Y. F.; Ndugwa, R.; Sartori, J.; Mberu, B.; Melendez-Torres, G. J.; Haregu, T.; Watson, S. I.; Caiaffa, W.; Capon, A. & Lilford, R. J., (2017). “The history, geography, and sociology of slums and the health problems of people who live in slums”. Lancet (London, England), 389(10068): 547–558.
- Faridi Sani, M., (2013). “The relationship between social acceptance and skill among students of Islamic Azad University of Shabestar”. Sociological studies, 6(19): 91-110. (in Persian)
- Fattah, K. N. & Walters, P., (2020). “A Good Place for the Poor!”. Counternarratives to Territorial Stigmatisation from Two Informal Settlements in Dhaka. Social Inclusion, 8: 55-65.
- Fuladiyan, M. & Rezaei Bahrabad, H., (2018). “A look at social harms and crimes in the suburbs of Mashhad and examining the facilitating factors”. Sociology of Iran’s social issues, 8(1): 0-0. (in Persian)
- Giddens, A., (2006). Sociology. Manouchehr Sabouri, Tehran: Ni. (in Persian)
- Goffman, E., (1963). Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. New York: Simon & Schuster. (in Persian).
- Goffman, E., (2016). Shame: A thought solution for a lost identity. Masoud Kianpour, second edition, Tehran: Markaz. (in Persian)
- Golmohammadi, A., (2012). Globalization, culture and identity. Tehran: Ni. (in Persian)
- Halliday, E.; Brennan, L.; Bambra, C. & Popay, J., (2021). “It is surprising how much nonsense you hear”: How residents experience and react to living in a stigmatised place. A narrative synthesis of the qualitative evidence. Health & amp; Place, 68: 102-525.
- Hannem, S. & Bruckert, C., (Eds.). (2012). Stigma Revisited: Implications of the Mark. University of Ottawa Press. http: //www.jstor.org/stable/j.ctt5vkccd.
- Hardoy, J. E. & Satterthwaite, D., (1975). The Legal and the Illegal City. Rodwin: London, UK.
- Hasani, M. H.; Zokaei, M. S.; Talebi, A. & Entezari, A., (2017). “Conceptualizing Cultural lifestyle”. Sociological Cultural Studies, 8(1): 23-44. (in Persian)
- Hopper, K., (2003). Reckoning with homelessness. Ithaca, NY: Cornell University Press. (in Persian).
- Jalaipur, H. & Mohammadi, J., (2013). Recent theories of sociology. Tehran: No. (in Persian)
- Jensen, S. Q. & Christensen, A., (2012). “Territorial stigmatization and local belonging: A study of the Danish neighbourhood Aalborg East”. City, 16(1/2): 74–92.
- Jensen, S. Q.; Prieur, A. & Skjøtt-Larsen, J., (2021). “Living with stigma: Spatial and Social Divisions in a Danish City”. International Journal of Urban and Regional Research, 45(1): 186-196. https: //doi.org/10.1111/1468-2427.12850
- Jones, E.; Farina, A.; Hastorf, A. H.; Markus, H.; Miller, D. T. & Scott, R. A., (1984). Social stigma: The psychology of marked relationships. New York: Freeman. 
- Karimzadeh, H.; Khaleghi, A. & Valai, M., (2018). “Social pathology of marginalization in Tabriz metropolis with empowerment approach”. Development of peri-urban spaces, 1(2): 15-34. (in Persian)
- Karimzadeh, H.; Khaleghi, A. & Valaei, M., (2019). “Social Pathology of Urban Marginalization: The Case of Tabriz City with an Empowerment Approach”. Journal of Peri-Urban Development, 1(2): 15-34. (in Persian).
- Keene, D. E. & Padilla, M. B., (2010). “Race, class and the stigma of place: moving to "opportunity" in Eastern Iowa”. Health & place, 16(6): 1216–1223. 
- Kidd, S. A., (2007). “Youth Homelessness and Social Stigma”. J. Youth Adolescence, 36: 291–299 
- Klocker, N., (2015). “Place Stigma as Boundary-making from the Outside In: the case of Cronulla”. Australian Geographer, 46(4): 421–427.
- Koutrolikou, P. P., (2015). “Socio-spatial stigmatization and its ‘incorporation’ in the centre of Athens, Greece”. City, 19: 510 – 521.
- Link. B. G.; Cullen, F. T.; Frank, J. & Wozniak, J., (1987). “The social rejection of ex-mental patients: understanding why labels matter”. Am. J. Sociol., 92: 1461–1500. 
- Link, B. G. & Phelan, J. C., (2001). “Conceptualizing Stigma”. Annual Review of Sociology, 27: 363-385. 
- Link, B. G. & Phelan, J. C., (2013). “Labeling and stigma”. In: C. S. Aneshensel, J. C. Phelan, & A. Bierman (Eds.), Handbook of the sociology of mental health: 525–541.
- Lotfi Khachaki, T.; Akbari, H.; Kermani, M. & Imani Jajarmi, H., (2022). “Constructing the Meaning of Social Exclusion among the Poor in Mashhad”. JSPI: 12(2): 221-38. https//: dio. 20.1001.1.24766933.1400.12.2.8.6 (in Persian).
- Mayne, A., (2017). “Slums: The History of a Global Injustice”. Chicago: Reaktion Books: 320.
- McCormick, N. J.; Joseph, M. L. & Chaskin, R. J., (2012). “The New Stigma of Relocated Public Housing Residents: Challenges to Social Identity in Mixed-income Developments”. City & Community, 11 (3): 285–308.
- Mohammadi, M.; Akbari, H. & Fouladiyan, M., (2022). “Stigma; A systematic review of studies conducted in Iran”. Iranian Journal of Sociology, 23(1): 98-130. https://doi.org/10.22034/jsi.2022.550574.1553. (in Persian).
- Mohammadpour, A., (2018). Qualitative research method against method. Tehran: Sociologists. (in Persian)
- Neil, A., (2020). Understanding and Responding to Stigma and Discrimination, Unit-2 Social stigma: universal and culturally specific. Indira Gandhi National Open University, New Delhi.
- Ogas-Mendez, A. F. & Isoda, Y., (2021). “Examining the Effect of Squatter Settlements in the Evolution of Spatial Fragmentation in the Housing Market of the City of Buenos Aires by Using Geographical Weighted Regression”. ISPRS International Journal of Geo-Information, 10(6): 359.
- Panday, P. K., (2020). “Formation of slums and slums upgrading initiatives in Bangladesh”. In: The face of urbanization and urban poverty in Bangladesh (pp. 57-85). Palgrave Macmillan, Singapore.
- Rahmatinejad, P.; Yazdi, M.; Khosravi, Z. et al., (2020). “Lived experience of patients with coronavirus (Covid-19): A phenomenological study”. Journal of Research in Psychological Health, 14(1): 71-86. https://doi. 20.1001.1.20080166.1399.14.1.2.5. (in Persian)
- Sarukhani, B., (1996). An entry in the encyclopedia of social sciences. Kihan Publications. (in Persian)
- Schiffer, K. & Schatz, E., (2008). Marginalization, social inclusion and health; experiences based on the work of Correlation - European Network Social Inclusion & Health. Amsterdam: Foundation Regenboog AMOC. (in Persian).
- Schur, E., (1971). Labelling deviant behaviour: Its sociological implications. New York: Harper and Row.
- Shojaei, M. S., (1388). An introduction to the psychology of behavior regulation from an Islamic point of view. Qom: Dar al-Hadith. (in Persian)
- Silver, H., (1994). “Social Exclusion and Social Solidarity: Three Paradigms”. International Labour Review, 133: 531-578.
- Simons, A. M. W.; Houkes, I.; Koster, A. et al., (2018). “The silent burden of stigmatization: a qualitative study among Dutch people with a low socioeconomic position”. BMC Public Health, 18: 443. (in Persian).
- Takahashi, L. M.; McElroy, J. & Rowe, S., (2002). “The Sociospatial Stigmatization of Homeless Women with Children1”. Urban Geography, 23(4): 301-322.
- Tylor, E. B., (2010). Primitive Culture, Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom. Vol. 2, Cambridge University Press
- United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat) (2003). Guide to Monitoring Target 11: Improving the Lives of 100 Million Slum Dwellers. Nairobi: UN-Habitat. 
- United Nations. (2014). World urbanization prospects: The 2014 revision. Population Division, Department of Economic and Social Affairs. New York: United Nations.
- Van Manen, M., (1987). “Linking ways of knowing with ways of being practical”. Curriculum Inquiry, 6(3): 291–299.
- Vázquez , J. J.; Suarez, A. C. & Berríos, A., (2020). “Stigma, extreme poverty and residential situation: Residential segregation, household conditions and social relationship satisfaction among trash pickers in León, Nicaragua”. International Social Work, 63: 351 - 363. 
- Wacquant, L., (2015). “Class, ethnicity, and state in the making of marginality: Revisiting territories of urban relegation”. In: Roy A and Crane ES (eds) Territories of Poverty: Rethinking North and South. Athens: University of Georgia Press: 247–259.
- Wacquant, L., (1993). “Urban Outcasts: Stigma and Division in the Black American Ghetto and the French Urban Periphery”. International Journal of Urban and Regional Research, 17: 366-383.
- Wacquant, L., (2007). “Territorial Stigmatization in the Age of Advanced Marginality”. Thesis Eleven, 91(1): 66–77.
- Wacquant, L., (2008). “Ghettos and anti-ghettos: an anatomy of the new urban poverty”. Thesis Eleven, 94 (1): 113–18.
- Wacquant, L.; Slater, T. & Pereira, V. B., (2014). “Territorial stigmatization in action”. Environment and Planning A, 46 (6): 1270–80.
- Weissman, M. M., (1975). “The assessment of Social adjustment”. A Review of Techniques in ARC Gen Psychiatry, 32: 125-136.
- Yang, L.; Kleinman, A.; Link, B.; Phelan, J.; Lee, S. & Good, B., (2007). “Culture and Stigma: Adding Moral Experience to Stigma Theory”. In: Social Science & Medicine, 64: 1524–1535.
- Zhang, M.; Qiao, S. & Yeh, A. G., (2021). “Blemish of place: Territorial stigmatization and the depreciation of displaced villagers' resettlement houses in Chengdu, China”. Cities, 117: 103330.