سنجش تأثیر خانواده و رسانه بر گرایش به خرافات در مردم مشهد (بررسی تأثیر جامعه‌پذیری خانواده و محتوای مصرف رسانه بر مردم شهر مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران.

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، مشهد، ایران

3 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

4 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

علی‌رغم پیشرفت علم و فناوری در جوامع حاضر پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خرافات هم‌چنان نقش قابل‌توجهی در باورها و رفتار مردم دارد. باورهای خرافی از آنجاکه به ارائه راه‌حل‌های بی‌تأثیر و بعضاً آسیب‌زا برای افراد منجر می‌شود یک رفتار نامطلوب اجتماعی قلمداد می‌شود. به‌نظر می‌رسد باورهای خرافی به شیوۀ جامعه‌پذیری غیررسمی (از طریق خانواده و رسانه‌های توده‌ای) در بین مردم رواج پیدا می‌کند. پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی نقش این دو عامل در گرایش خرافی مردم می‌باشد. جامعۀ آماری این پژوهش کلیۀ مردم 15 تا 65 سالۀ شهر مشهد بوده است که از این‌میان با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای 400 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شده و با استفاده از  پرسشنامۀ محقق ساخته متغیرهای تحقیق درمورد آنان اندازه‌گیری شد.  نتایج تحقیق نشان‌داد سازۀ گرایش به خرافات از میزان پایایی بالایی (a>.95) برخوردار بود. نتایج تحقیق مؤید فرضیه‌های مطرح‌شده بود؛ به‌طوری‌که گرایش به خرافات هم‌بستگی مستقیم و معناداری با گرایش «دیگران مهم» افراد داشت. هم‌چنین افرادی که مصرف رسانه‌ای غالب آنان از نوع برنامه‌های آگاهی‌دهنده بود، کمتر از افرادی که بیشتر برنامه‌های سرگرم‌کننده مشاهده می‌کردند، گرایش خرافی داشتند؛ از این‌رو پیشنهاد می‌شود به‌منظور تضعیف گرایش‌های خرافی در جامعه ضمن تمرکز بیشتر بر محتوای برنامه‌های رسانه‌های سرگرم‌کننده، جامعه‌پذیری مجدد خانواده‌ها در این‌خصوص مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Survey on the Relationship Between Family and Media and Interest in Superstition Among People of Mashhad

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Bearand 1
  • Hamed Bakhshi 2
  • Mahdi Kermani 3
  • Masoud Eimaniyan 4
1 PhD student in sociology, Department of Social Sciences, Qochan Branch, Islamic Azad University, Qochan, Iran
2 Associate Professor, Department of Sociology, Khorasan Razavi Academic Jihad Organization, Mashhad, Iran,
3 Assistant Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
4 Assistant Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Although the development of science and technology speeding up during last years, still superstition play a role in people believe and behaviors. Since superstitious beliefs may result in wrong solution and harm people, they are considered as unfavorable social behavior. It seems that superstitious beliefs widespread among people through informal socialization ways (family and mass media). The present study designed to investigate the role of these factors in people superstitious beliefs. For this propose, by using random sampling and questionnaire, superstitious beliefs of 400 persons who live in Mashhad were assessed. The results of this study showed that believe in superstition was highly reliable (α> 0.95). Furthermore, the finding of the current study confirmed the initial assumption which there was a significant correlation between tendency to superstition and tendency to “other important people”. In addition, the persons who follow informative media had less tendency to superstition rather than persons who follow entertainment media. Thereby, it is suggested to weaken superstitious beliefs in society, we should focus more on content of entertainment media in addition to re- socialization of family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Superstitions
  • Socialization
  • Family
  • Media
  • Magic

مراجع

- ارونسون، الیوت، (1396). روان‌شناسی اجتماعی. مترجم: دکتر حسین شکرکن، چاپ دوازدهم. تهران: نشر رشد.
- افشانی، علیرضا؛ و احمدی، اصغر، (1393). «میزان نوگرایی و گرایش به خرافات در یزد». پژوهشنامۀ خرافات در ایران، 9 (2): 131-158.
- امیرپور، مهناز؛ و بهرامیان، شفیع، (1392). مبانی کلی نظریه‌های ارتباط‌جمعی. چاپ دوم، تهران: نشر جامع‌شناسان.
- آرون، ریمون، (1370). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. مترجم: باقر پرهام، چاپ چهارم، تهران: نشر انقلاب اسلامی.
- جان‌علیزاده چوب‌بستی، حیدر؛ و همکاران، (1388). «کاوشی جامعه‌شناختی در وضعیت خرافه‌گرایی دانشجویان دانشگاه‌های مازندران و صنعتی نوشیروان بابل». راهبرد فرهنگ، 18 (5): 123- 155.
- جاهودا، گوستاو، (1371). روان‌شناسی خرافات. مترجم: محمدنقی براهنی، چاپ ششم، تهران: نشر نو.
- خوش‌زبان، علی؛ و سلطانی‌فر، محمد؛ و دلاور، علی، (1398). «نقش مؤلفه‌های احساسی و اخلاقی سواد رسانه‌ای در توسعۀ سرمایه اجتماعی بین شهروندان تهرانی». فصلنامۀ علمی مطالعات فرهنگ؛ 20 (48): 37-60.
- خانی، لطفعلی؛ علمی، محمود؛ غفاری، مظفر؛ و اسماعیلی، رضا، (1392). «بررسی رابطه محرومیت اجتماعی با گرایش به خرافات». مطالعات جامعه‌شناسی، 6 (21): 7- 19.
- خواجه‌زاده، نسیم، (1390). «عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر گرایش زنان به اعمال خرافی در دزفول، جامعه‌شناسی فرهنگ». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران.
- درری، زهرا، (1390). «بررسی میزان گرایش به خرافه‌پرستی در بین ساکنان شهرستان قوچان و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان.
- دفلور، ملوین لارنس؛ و دنیس، اورت ای، (1381). شناخت ارتباطات جمعی. مترجم: سیروس مرادی، چاپ اول، تهران: نشر دانشکدۀ صداوسیما.
- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1369). با کاروان اندیشه: مقالات و اشارات در زمینه اندیشه و اخلاق. تهران: نشر امیرکبیر.
- شاهسواری، آرزو؛ و بیات، محبوبه، (1391). «گرایش به خرافات در بیماران مبتلا به بیماری‌های جسمی مراجعه‌کننده به افراد غیر درمانی در شهرستان الیگودرز». مندیش، 3 (4 و 5): 55-66.
- صفایی، صفی‌اله؛ طیبی‌نیا، موسی؛ و عرفانی، نصراله، (1389). «بررسی عوامل جامعه‌شناسی مرتبط با خرافات». پژوهشنامه خرافات در ایران. دوره جدید (21): 155-182.
- عزیزخانی، اقباله؛ ابراهیمی، جعفر، و آبتین، جعفر، (1394). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به خرافات (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اردبیل)». جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 6 (18): 53-72.
- عطاری، محمد؛ چاکری، آزاده؛ و محمدی‌زرغان، شاهین، (1394). «تحلیلی بر جادو و جادوگری درمان بیماران روانی در گذشته». رویش روان‌شناسی، 4 (12): 61-75.
- فروغی، علی؛ و عسگری‌مقدم، رضا، (1388). «بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی». راهبرد، 18 (53): 313-330.
- فریزر، جیمز، (1382). شاخه زرین؛ پژوهشی در جادو و دین. مترجم: کاظم فیروزمند، چاپ دوم، تهران: نشر آگاه.
- قاسمی، وحید؛ عریضی، فروغ‌السادات؛ پورافکاری، نصراله؛ و افشانی، سید علیرضا، (1386). «تبیین و تحلیل جامعه‌شناسی گرایش به خرافات». مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، 7 (28): 177-199.
- کلانتری، عبدالحسین؛ بشیری‌گیوی، حسین؛ و غلامی‌شاهسوار، سهیلا، (1391). «بررسی جامعه‌شناختی عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر ازخودبیگانگی اجتماعی شهرستان گیوی». مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4 (3): 53- 63.
- کوزر، لوئیس آلفرد، (1380). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. چاپ نهم، تهران. نشر علمی.
- مالینوفسکی، برانیسلاف، (1395). جادو، علم و دین. مترجم: بهنام خلیلیان و مصطفی آقایی، چاپ دوم، تهران: نشر جامی.
- معتمد نژاد، کاظم، (1391). وسایل ارتباط ‌جمعی. چاپ هفتم، تهران: نشر دانشگاه علامه طباطبایی.
- مک‌کوئیل، دنیس، (1385). درآمدی بر نظریه‌های ارتباط‌جمعی. مترجم: پرویز اجلالی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
- موس، مارسل، (1397). نظریه عمومی جادو. مترجم: حسین ترکمن‌نژاد، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
- مهرداد، هرمز، (1388). نظریات و مفاهیم ارتباط‌جمعی. چاپ دوم، تهران: نشر فاران.
- ونتر، بری، (1384). روش‌های تحقیق رسانه‌ای. مترجم: مینو نیکو، تهران: چاپ اول، نشر اداره کل پژوهش‌های سیما.
- همیلتون، مالکوم، (1392). جامعه‌شناسی دین. مترجم: محسن ثالثی، چاپ چهارم، تهران: نشر تبیان.
- یونگ، کارل گوستاو، (1395). روان‌شناسی و دین. چاپ چهارم، تهران: نشر امیرکبیر.
- Afshani, A. & Ahmad, A., (2014). “The degree of modernity and tendency to superstitions in Yazd”. Pazhoheshnameh-y- Khorafat dar Iran, 9 (2): 131-158.
- Amirpour, M. & Bahramian, Sh., (2012). General principles of mass communication theories. Second edition, Tehran: Jamehshenasan Publication.
- Aronso, E., (2016). Social Psychology. Translator: Dr ,Hossein Shekarkan, 12th edition, Tehran: Rosh Publication.
- Aron, R., (1370). Basic stages of thought in sociology. Translator: Bagher Parham, Fourth edition, Enghelab-e-Islami Publication.
- Attari, M.; Chakeri, A. & Mohammadi, Sh., (2015). “An analysis of magic and sorcery in the treatment of mental patients in the past”. Development of Psychology, 4 (12): 61-75.
- Azizkhani, E. & Ebrahimi, J., (1395). “Investigating social factors affecting the tendency to superstitions (case study of Azad University students, Ardabil Branch)”. Motaleat-e-Jamehshenasi-e-Javanan, 6 (18): 53-72.
- Bukhari, S. S.; Pardhan, A.; Khan, A. S.; Ahmed, A.; Choudry, F. J.; Pardhan, K.; Nayeem, K. & Khan, M., (2002). “Superstitions Regarding Health Problems in Different Ethnic Groups in Karachi”. Journal of Pakistan Medical Association, 52(8): 383-387.
- Cozer, L., (2010). Lives and Thoughts of Great Sociologists. Ninth edition, Tehran: Elmi publication.
- Darari, Z., (1390). “Investigating the degree of tendency towards superstition among the residents of Qochan city and the social factors effecting it”. Master’s Thesis, Islamic Azad University, Qochan.
- Delfore, M. & Dennis, E., (2008). Understanding mass communication. Translator: Siros Moradi, First edition, Tehran. 
- Fraser, J., (2008). The golden branch Research in magic and religion. Translator: Kazem Firozmand, Second edition, Tehran: Aghah Publication.
- Foroughi, A. & Asgari, A., (2008). “Investigating the level of tendency towards superstitions among Tehrani citizens”. Rahbord, 18 (53): 313-330.
- García-Montes, J. M.; Pérez-Álvarez, M.; Balbuena, C. S.; Garcelán, S. P. & Cangas, A. J., (2006). “Metacognitions in patients with hallucinations and obsessive-compulsive disorder: The superstition factor”. Behaviour Research and Therapy, 44(8): 1091-1104.
- Griffiths, M. D. & Bingham, C., (2005). “A Study of Superstitious Beliefs among Bingo Players”. Journal of Gambling, 13: 95-137.
- Hamilton, M., (2012). Sociology of Religion. Translator: Mohsen Salesi, forth edition, Tehran: Tabian publication.
- Jahoda, G., (1371). Psychology of superstitions. Translator: Mohammad Naghi Bahrami, Sixth edition, Tehran: Nou Publication.
- Jan Alizadeh, H. et al., (2008). “Sociological research on the superstition status of students of Mazandaran and Noshirvan Universities of Technology, Babol”. Rahbord-e-Farhang, 18 (5): 123-155.
- Jung, K., (2015). Psychology and Religion. Fourth edition, Tehran:  Published by Amirkabir.
- Khajehzadeh, N., (1390). “Social and cultural factors infuencing women’s tendency to superstitious practices in Dezful. Sociology of culture”. Master’s thesis, University of Science and Research, Tehran.
- Khani, L.; Elmi, M.; Ghafari, M. & Esmaeli, R., (1392). “Investigating the relationship between social deprivation and tendency to superstition”. Motaleat-e-Jameshenasi, 6 (21): 7-19.
- Khoshzaban, A.; Soltanifar, M. & Delvar, A., (1398). “The role of emotional and moral components of media literacy in social development among Tehrani citizens”. Faslnameh-y-Elmi Motaleat-e-Farhang, 48: 37-60.
-Malinovski, B., (2015). Magic, science and religion. Translator: Behnam Khalilian & Mostafa Aghaei, second edition, Tehran:  Jami publication.
- Mandal, M.; Mukherjee, A. & Gupta, S., (2018). “New vista in Parkinson's disease treatment: Magic of nanotechnology”. Journal of the Indian Chemical Society, 95(8): 997-1002.‏
-Mehrdad, H., (2008). Theories and concepts of mass communication. second edition, Tehran: Faran publication.
- Mcquail, D., (2005). An introduction to mass communication theories.Translator: Parviz Ejlali, Third edition, Tehran: Publishing Center for Media Studies and Research.
- McLuhan, M., (1994). Understanding media: The extensions of man. MIT press.
- Moss, M., (1397). General theory of magic. Translator: Hossein Turkaman nezhad, second editiin, Tehran: Markaz publication.
- Motamednezhad, K., (1391). Mass communication tools. Seventh edition. Tehran: Publication of Allameh Tabatabaei University.
- Peltzer, K. & Renner, W., (2001). “Superstition, risk-taking and risk perception of accidents among South African taxi drivers”. Accident Analysis & Prevention, 35(4): 619-623.
- Purcell, K., (1982). “Female manual workers, fatalism and the reinforcement of inequalities”. Rethinking Social Inequality, Aldershot: Gower, 43-64.
- Rogers, E., (1983). Diffusion of Innovations. NewYork, free paress, West, Richard and Turner, Lynn H. Introducing communication theories, sage publication, 2000.
- Safaei, S.; Tayebinia, M. & Erfani, N., (2009). “Investigating sociological factors related to superstitions”. Pazhoheshnameh-y-Khorafat, 21: 155-182.
- Shahsavari, A. & Bayat, M., (1391). “Tendency to superstitions in patients with physical dieases reffered to non-medical people in Aligudarz city”. Mendish, 3 (4 & 5): 55-66.
- Shermer, M., (2010). “How a lack of control leads to superstition and what can be done about it”. Scientific American, 302(2): 30.
- Thalbourne, M. A. & Hensley, J. H., (2001). “Religiosity and Belief in The Paranormal”. Journal of the Society for Psychical Research, 65: 47-50.
- Venter, B., (2004). Media research methods. Translator: Mino Niko, Tehran: first edition, Published by the General Directorate of Research of Sima.
- Wiseman, R. & Watt, C., (2004). “Measuring superstitious belief: Why lucky charms matter”. Personality and individual  differences, 37(8): 1533-1541.‏
- Zarinkoob, A., (1396). With the Carvan of thought: articles and references in the field of thought and ethics. Tehran: Published by Amir kabir.
- Zebb, B., (2003). “Superstitiousness and perceived anxiety control as predictors of psychological distress”. Journal of Anxiety Disorders, 17(1): 115-130.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 11، شماره 20
شهریور 1401
صفحه 67-98

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار