مطالعۀ نسلی تغییرات ارزشی در ایران (تحلیل ثانویۀ داده‌های موج 4 و 7 پیمایش ارزش‌های جهانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

مطالعۀ تغییر ارزش‌ها و نگرش‌ها در ایران در گذار نسلی دو دهۀ اخیر موضوع اصلی مقالۀ حاضر است. رویکرد نظری و مفهومی مقاله با استناد به نظریۀ پسانوسازی اینگلهارت، جهانی‌شدن فرهنگی و نظریۀ برساخت‌گرایی اجتماعی صورت‌بندی شده است. از نظر روشی این مطالعه به شیوۀ اسنادی و تحلیل ثانویه انجام شده و با کاربرد مطالعۀ طولیِ نسلی، تغییرات ارزشی در جامعۀ ایران را براساس داده‌های موج 4 و 7 پیمایش ارزش‌های جهانی مورد سنجش قرار داده است. داده‌ها نشان می‌دهد در گذار نسلی 20 ساله در برخی موضوعات ارزش‌ها و نگرش‌ها تغییری نکرده و در برخی دیگر ما شاهد تفاوت‌های نسلی هستیم؛ اگرچه این دگرگونی از یک الگوی عام تبعیت نمی‌کند. در گذشته موضوعی مانند «دوستان» و امروزه موضوعاتی چون «اوقات فراغت» و «سیاست» بیشتر اهمیت پیدا کرده است. همان‌گونه که نگرش‌های جنسیتی برابرخواهانه، فرهنگ سیاسی دموکراتیک و گرایش‌های لیبرالی در یک گروه نسلی دیده‌ می‌شود، ارزش‌ها و نگرش‌های مردسالارانه، غیردموکراتیک و سوسیالیستی هم در همان نسل وجود دارد. با وجود این نشانه‌هایی از وارونگی ارزشی نیز در این گذار نسلی هویداست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Cohort Study of Value Changes in Iran (Secondary Analysis of 4th and 7th Wave Data in the World Values Survey)

نویسنده [English]

  • Hamed Shiri
Assistant Professor, Department of social Sciences, Payame Noor University,Tehran, Iran.
چکیده [English]

This article studies the value and attitude changes in the generational transition of the last two decades in Iran. Its theoretical and conceptual approach is based on Inglehart’s post-modernization theory, cultural globalization, and social constructivism theory. Methodologically, the study was conducted using the documentary method and secondary analysis, and it is also one of the longitudinal studies that tries to measure the value changes in Iranian society in the 20-year generational transition, based on the 4th and 7th wave data in the World Values Survey (WVS). The findings indicate that there has been no change in some values and attitudes, in the 20-year generational transition, and in others, there are generational differences, although these changes does not follow a general pattern. In the past, topics such as “friends” and today, such as “leisure” and “politics” have become more important. As much as egalitarian gender attitudes, democratic political culture, and liberal tendencies are seen in one generation, so are patriarchal, non-democratic and Socialist values seen in that generation. Nevertheless, there are signs of value inversion in this generational transition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Generational Study
  • Generational Transition
  • Values and Attitudes
  • Value Changes
  • Iran
- آزادارمکی، تقی؛ و ملکی، امیر، (1386). «تحلیل ارزش‌های سنتی و مدرن در سطوح خُرد و کلان». مجله مطالعات جامعه‌شناختی، دورۀ جدید، 30: 121-97.
- آزادارمکی، تقی؛ و غیاثوند، احمد، (1383). «بررسی وضعیت نظام ارزشی در مناطق فرهنگی-اجتماعی کشور». مطالعات ملی، 5(20): 162-135.
- آزادارمکی، تقی، (۱۳۸۶). «فرآیند تغییر نسلی: بررسی فراتحلیلی در ایران». فصلنامۀ جوانان و مناسبات نسلی، 1(1): 68-41.
- آقاجری، سیدهاشم، (1382). «انقطاع نسل‌ها-انسداد نسل‌ها». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها، ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی: 21-37، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- اینگلهارت، رونالد، (1377). «نوسازی و پسانوسازی». ترجمۀ علی مرتضویان. ارغنون، 13: 33-1.
- اینگلهارت، رونالد، (1395). تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفته صنعتی. ترجمۀ مریم وتر، انتشارات: کویر.
- اینگلهارت، رونالد؛ و آبرامسون، پل. آر.، (1378). «امنیت اقتصادی و دگرگونی ارزشی». ترجمۀ شهناز شفیع‌خانی، نامۀ پژوهش، 14 و 15: 105-59.
- اینگلهارت، رونالد؛ و ولزل، کریس، (1394). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی. ترجمۀ یعقوب احمدی، تهران: کویر.
- باقری، خسرو، (1382). «امکان و عوامل گسست نسل‌ها». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها، ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- برگر، پیتر. ال؛ و لوکمان، توماس، (1399). ساخت اجتماعی واقعیت (رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت). ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- بیکر، ترز. ال.، (1399). روش تحقیق نظری در علوم اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی، ویراستار: محمدجواد زاهدی، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
- توکل، محمد؛ و قاضی‌نژاد، مریم، (1385). «شکاف نسلی در رویکردهای کلان جامعه‌شناختی: بررسی و نقد رهیافت‌های نسل تاریخی و تضاد با تأکید بر نظرات مانهایم و بوردیو». نامۀ علوم اجتماعی، دورۀ جدید، 27: 124-95 .
- توکلی، مهناز، (1382). «بررسی ویژگی‌های دو نسل در چارچوب نظام ارزشی». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها، ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- دانش، پروانه؛ ذاکری‌نصرآبادی، زهرا؛ و سادات‌عبداللهی، عظیمه، (۱۳۹۳). «تحلیل جامعه‌شناختی شکاف نسلی در ایران». جامعه‌پژوهی فرهنگی، 5(3): 30-1.
- رابرتسون، رونالد، (1393). جهانی شدن، تئور‌ی‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی. ترجمۀ کمال فولادی. تهران: ثالث.
- رضایی‌بحرآباد، حسن؛ مجدی، علی‌اکبر؛ صدر نبوی، رامپور؛ و بهروان، حسین، (1398). «فرآیند تغییرات فرهنگی ایرانیان (تحلیل روایت تغییرات در چند دهۀ اخیر)». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15(57): 50-11.
- رفیع‌پور، فرامرز، (1396). توسعه و تضاد. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- رفیع‌پور، فرامرز، (1397). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- روشه، گی.، (1399). تغییرات اجتماعی. ترجمۀ منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
- ریتزر، جرج.، (1394). مبانی نظریۀ جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن. ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر ثالث.
- ساروخانی،‌ باقر؛ و صداقتی‌فرد، مجتبی، (۱۳۸۸). «شکاف نسلی در خانوادۀ‌ ایرانی، دیدگاه‌ها و بینش‌ها». پژوهش‌نامۀ‌ علوم اجتماعی، 3(4): 31-7.
- سریع القلم، محمود، (1382). «ابعاد فرهنگی انقطاع نسل‌ها در ایران». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها. ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- طالبان، محمدرضا؛ مبشری، محمد؛ و مهرآیین، مصطفی، (1389). «بررسی روند دگرگونی ارزشی در ایران (1353-1388)». دانشنامۀ علوم اجتماعی، 1(3): 63-23.
- عبداللهیان، حمید، (1382). «تغییرات فرهنگی و شکاف نسل‌ها در ایران». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها. ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- عسگری خانقاه، اصغر؛ و آزادارمکی، تقی، (1380). «وضعیت پیوستاری تغییرات فرهنگی در ایران». نامۀ علوم اجتماعی، 9(18): 250-233.
- عیوضی، محمدرحیم؛ و جهان‌بین، فرزاد، (1391). «روند دگرگونی‌های ارزشی در ایران پس از انقلاب اسلامی از 1357 تا 1388». فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، 9 (29): 242-213.
- غلامرضاکاشی، محمدجواد؛ و گودرزی، محسن، (1384). «نقش شکاف‌انداز تجربیات نسلی در ایران». رفاه اجتماعی، 4(16): 292-251 
- قادری، حاتم، (1382). «انقطاع نسل‌ها، انقلابی کامل». در: مجموعه مقالات نگاهی به پدیدۀ‌ گسست نسل‌ها، ویراستۀ علی‌اکبر علیخانی، پژوهشکدۀ‌ علوم انسانی و اجتماعی: جهاد دانشگاهی.
- کاستلز، مانوئل، (1389). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: ظهور جامعۀ شبکه‌ای. ترجمۀ علی پایا، تهران: طرح نو.
- گیدنز، آنتونی، (1392). «مقدمه‌ای بر تحلیل نهادین مدرنیته». در مدرنیته و مدرنیسم: مجموعه مقالاتی در سیاست، فرهنگ و نظریۀ اجتماعی. ترجمه و تدوین حسین نوذری. تهران: نشر نی.
- گیدنز، آنتونی، (1397). پیامدهای مدرنیت. ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
- معیدفر، سعید، (1383). «شکاف نسلی یا گسست فرهنگی (بررسی شکاف نسلی در ایران)». نامۀ علوم اجتماعی، 11(24): 80-55.
- مقدس، علی‌اصغر؛ و غفاری‌نسب، اسفندیار، (1383). «مدرنیته، بازاندیشی و تغییر نظام ارزشی در طایفه دهدار». مجله انسان شناسی، 3(5): 196-169.
- نش، کیت، (1399). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر: جهانی‌شدن، سیاست و قدرت. ترجمۀ‌ محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
- وثوقی، منصور؛ و اکبری، حسین، (1389). «روندها و عوامل مؤثر بر تغییر ارزش‌ها، تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی». مجلۀ تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی 1(1): 128-93.
- هانتینگتون، ساموئل، (1397). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
- Aghajari, S. H., (2003). “Interruption of generations - Obstruction of generations”. In: A. Alikhani, A look at the generation gap phenomenon, Research College of Humanities and Social Sciences: Jihad e Daneshgahi (In Persian).
- Bagheri, Kh., (2003). “The possibility and factors of generation gap”. In: A. Alikhani, A look at the generation gap phenomenon. Research College of Humanities and Social Sciences: Jihad e Daneshgahi (In Persian).
- Bell, D., (1976). The Coming of Post Industrial Society: A Venture in Social Forecasting. New York: Basic Books.
- Berger, P. L. & Luckmann, T., (1967). The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge. Anchor Books.
- Castells, M., (2010). The Rise of the Network Society (The Information Age: Economy, Society and Culture). Translated by A. Paya. Tehtran: Tarheno (In Persian).
- Ghaderi, H., (2003). Interruption of generations, complete revolution. In A. Alikhani, A look at the generation gap phenomenon. Research College of Humanities and Social Sciences: Jihad e Daneshgahi (In Persian).
- Giddens, A., (2003). “An introduction to the institutional analysis of modernity”. In: H. Nozari. Modernity and modernism: a collection of essays in politics, culture and social theory. Tehran: Ney Publication (In Persian).
- Giddens, A., (2018). The Consequences of Modernity. Translated by M. Solasi. Tehran: Markaz Publication (In Persian).
- Huntington, S. P., (2018). Political Order in Changing Societies. Translated by M. Solasi. Tehran: Elmi Publication (In Persian).
- Inglehart, R., (1971). “The Silent Revolution in Europe: Intergenerational change in Post-Industrial Society”. American political Science Review, 65: 991-1017
- Inglehart, R., (1985). “Aggregate Stability and Individual Level Flux in Mass Belief Systems: The Level of Analysis Paradox”. American political Science Review, 79: 97-116
- Inglehart, R., (1989). Culture Shift in Advanced Industrial Society. Princeton, NJ: Princeton University Press
- Inglehart, R., (1998). “Modernization and Postmodernization”. Translated by :A. Mortazavian, Arqanoon: 13: 1-33 (In Persian).
- Ritzer, G., (2015). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots The Basics. Translated by: S.-Mosammaparast, Tehran: Sales Publication (In Persian).
- Schwartz, Sh. & Bardi, A., (2001). “Value Hierarchies across Cultures: Taking a Similarities Perspective”. Journal of Cross Cultural Psychology, 32(3): 268-290
- World Values Survey (WVS). (2021). “Statistical Data Files: Wave 4 (1999-2004) & Wave 7 (2017-2020)”. In: https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp (Accessed in February 2021).