عقلانیت مدرسه و نظام شهروندی آن: مطالعه موردی دبیرستان‌های پسرانه شهرستان دلفان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه رازی

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه رازی

چکیده

در پژوهش حاضر، تلاش شده تا با تحلیل سازوکار نهفته در عقلانیت مدرسه و کردارهای گفتمانی آن، به چگونگی سوژه‌شدن دانش‌آموزان در این نهاد و نحوه‌ی تولید نظام شهروندی خاص آن پرداخته شود. از این‌رو، هدف پژوهش پیشِ‌رو، تلاش برای یافتن پاسخ به پرسش‌هایی از این قبیل است: چه عقلانیتی در پس کوششی که برای تکوین سوبژکتیویته دانش‌آموزان در جریان است قرار دارد؟ و در عمل، چه نوع شهروند و سوبژکتیویته‌ای از این رهگذر خلق می‌شود؟ چارچوب نظری اتخاذ شده برای پاسخ به این پرسش ریشه در آرای میشل فوکو دارد. روش انجام پژوهش از نوع کیفی و به شیوه‌ی مورد پژوهی ابزاری است. نمونه‌گیری به صورت نظری بوده و از ۲۵ نفر از دانش‌آموزان پسر مدارس مختلف شهرستان دلفان مصاحبه‌ی آزاد به عمل آمده است. براساس یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت مدرسه با دستکاری در تجربه‌ی دانش‌آموزان،‌ نظامی از شهروندی را بر آنان عرضه می‌دارد که حاصل آن تولید شهروندی منفعل، مصرف‌گرا و منفعت‌طلب است. به نظر می‌رسد چنین نظامی از شهروندی، نه تنها به فقر تخیل در دانش‌آموزان دامن می‌زند بلکه امکان تجربه ورزی جهت خلق سوبژکتیویته‌ای فعال و مسؤول را نیز از آنها دریغ می‌دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

School rationality and its citizenship system: Case study of Delfan city high school

نویسندگان [English]

  • homayoun moradkhani 1
  • mohammad taghi sabzehei 1
  • vahid akrami 2
1 faculty member
چکیده [English]

In the present study it has been attempted to address how students are subjectified in school and how this institution produces its specific citizenship regime through latent analysis in school rationality and discourse practices. Thus, the present study aims to find answers to such questions as: What rationality is behind the attempt which is made in order to develope students subjectivity and in practice, what kind of citizen and subjectivity is created thereby? The given theoretical framework for answering this question is rooted in the doctrine of Michel Foucault, and the methodology used in the research is qualitative and instrumental case study. Sampling is theoretically and 25 male students from different schools of Delfan were interviewed freely. According to the findings of this study can say that schools provide students with a system of citizenship through manupulating their experiences whose outcome is to produce a passive, consumerist and profit-driven citizens. It seems that such a system of citizenship not only increases the poverty of imagination among students, but also prevents them from possibility of experiencing in order to creating an active and responsible subjectivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • school
  • political rationality
  • citizenship regime
  • subjectification
  • discourse practices
احمدی، معصومه (1390). تأثیر طبقه در میزان آگاهی از حقوق شهروندی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
استیونسون، نیک (1392). شهروندی فرهنگی، ترجمه، افشین خاکباز، تهران: انتشارات تیسا.
امیرپناهی، محمد و غفاری، غلامرضا (1388). «چگونگی شکل‌گیری شهر شهروندمدار: بررسی نقش مشارکت در نهادهای آموزشی و تأثیر آن بر تکوین مشارکت مدنی در بزرگسالی»، مدیریت شهری، شماره ۲۴: 26-17.
ایلیچ، ایوان (1389). مدرسه‌زدایی از جامعه، ترجمه، داور شیخاوندی، تهران: انتشارات گیسا.
خوجم لی، محمد (1388). چگونگی تربیت شهروندی از طریق برنامه‌های درسی پنهان در مدارس، دانشگاه علم و فرهنگ.
دریفوس، هیبورت، رابینو، پل، میشل فوکو (1391). فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
رضایی، محمد و غلامرضا کاشی، محمدجواد (1384). «چالش‌های بازتولید هژمونی دولت از طریق گفتمان مدرسه»، مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، شماره ۴: 58-34.
شارع پور، محمود (1391). جامعه‌شناسی شهری، تهران: نشر سمت.
علاقه‌بند، علی (1387). جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۸۷.
غفاری، خلیل و غضنفری، مریم (1390). «بررسی میزان انطباق برنامه‌های درسی مدارس با ویژگی‌های شهروند خوب برای جامعه‌ی ایران»، فصلنامه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، شماره ۲: 123-107.
فالکس، کیث (1390). شهروندی، ترجمه، محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
فوکو، میشل (1393 الف). تئاتر فلسفه، ترجمه، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1393 ب). مراقبت و تنبیه تولد زندان، ترجمه، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
کلدی، علیرضا و پوردهناد، نگار (1391). «بررسی میزان آگاهی و نگرش دانشجویان نسبت به حقوق شهروندی در تهران»، مطالعات شهری. دوره2، شماره4: 57-29.
گیدنز، آنتونی (1393). جامعه‌شناسی، ترجمه، حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
مهرمحمدی، محمود (1391). «بررسی سازواری مدعای نظریه‌های رقیب برنامه درسی برای تربیت شهروند دموکراتیک با تکیه بر روایتی شوآبی»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 9، شماره 34: 31-18.
میلر، پیتر (1393). سوژه، استیلا و قدرت، ترجمه، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
هیندس، باری (1390). گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو، ترجمه، مصطفی یونسی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.