تهیدستان شهری (نگاهی تاریخی و جمعیت‌شناختی به حاشیه‌نشینی در کرمانشاه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه رازی

2 مربی گروه جامعه‌شناسی جهاد دانشگاهی کرمانشاه

چکیده

پیدایش سکونت‌گاه‌های غیررسمی کرمانشاه به دهه 1340 برمی‌گردد. در این پژوهش 13 مورد از این سکونت‌گاه‌ها با استفاده از روش‌های اسنادی و آماری بررسی شده است؛ یافته‌ها نشان می‌دهد که: وسعت محلات حاشیه‌نشین از 1352 تا 1390 حدود 14 برابر افزایش یافته است؛ از نظر کالبدی در یک دهه اخیر، بهسازی صورت گرفته است؛ از نظر فرهنگی، در ترکیب زبانی، قومی و مذهبی بافت‌ها تغییری دیده نشده، موارد پیشین متراکم‌تر و باثبات‌تر شده‌اند؛ جمعیت ابن مناطق در سال‌های 90-1385 اندکی کاهش یافته است. در مقایسه با محله‌های مرفه شهر، جمعیت کمتر از 15 سال، جمعیت فعال، نرخ باسوادی مردان، جمعیت فاقد همسر و مهاجرفرستی در مناطق مسأله‌دار بیشتر است. این مناطق، در زمینه وقوع جرم از نظر آماری، بر خلاف تصور عمومی، به‌جز در مورد جرم‌های مربوط به مواد مخدر، وضع چندان نامساعدی ندارند. در موارد غیر از مواد مخدر، تصور میزان امنیت زندگی در این محلات برای ساکنان آنها با آن‌چه ساکنان محلات دیگر، از جمله محلات برخوردارتر و مرفه‌تر درباره آنها در سر دارند متفاوت بوده و ارزیابی ساکنان از امنیت، عموماً بالاتر است. در مجموع این مناطق را می‌توان از لحاظ وضعیت کالبدی به سه دسته تقسیم کرد.: سطحِ 1 (وضعیت نامناسب): دولت‌آباد، آناهیتا؛ سطحِ 2 (وضعیت نگران‌کننده): شامل شاطرآباد، باغ ابریشم، حکمت‌آباد، چقاگلان؛ و سطحِ 3 (وضعیت بحرانی): شامل چقاکبود، نوکان، دره‌دراز، جعفرآباد، کولی‌آباد، چمن و صادقیه. در این زمینه می‌توان پیشنهاد کرد که محله دولت‌آباد و حتی آناهیتا را از شمار بافت‌های دارای مشکلات عمیق و جدی خارج کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Urban Indigents (Historical and Demographic Review on suburbia in Kermanshah)

نویسندگان [English]

  • Jalil Karimi 1
  • vakil ahmadi 1
  • bita hamed 2
چکیده [English]

Unauthorized Settlement in Kermanshah Emerged in 1960th. We have studied situations of 13 case of these zones by documentary and observe technique. The findings show that: Expanse of Unauthorized Settlement has increased near to 14 times from 1974 to 2011. The population of these 13 zones has had few decreasing from 2007 to 2012. In comparison to wealthy areas, the rate of -14 years population, active population and migration is high. The education rate of males is more than of females, but in wealthy are there is not so different. Non-spouse population of 13 zones has been more than two wealthy areas. For the people of these zones, feeling of security is different of what other people think about. Crime, usually not occur in these zone or not report to police. And the Criminal people of these zones do the crime in other wealthy areas. Anyway, these areas have known as the centers for narcotic substance and alcoholic drinks and in some cases, prostitution.
In all, we can divide these 13 zones to three levels: Scale 1 (bad situation) includes Dolatabad and Anahita; Scale 2(very bad situation) includes Sahterabad, Bagh-e-abrisham, Hekmatabad and Choghagolan; and scale 3(very very bad Situation) includs Choghakabood, Nokan, Darrederaz, Jafarabad, Koliabad, Chaman and Sadeghieh. It seems two zones of Anahita and Dolatabad have necessary conditions to be indicated as an ordinary area of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal settlement
  • Development
  • Marginalization
  • Population
  • Poverty
  • Kermanshah

مراجع

اباذری، یوسف و قلی‌پور، سیاوش (1391)، «فضای اجتماعی شهر کرمانشاه در دوره قاجار»، نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 3: 9-38.
احسن، مجید و نیرومند، مصطفی (1352)، حاشیه‌نشینان همدان و کرمانشاه، موسسه مطالعات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی: دانشگاه تهران.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1381)، ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان طرح پژوهشی ملی.
الماسی، مجتبی (1388)، بررسی ارتباط میان حاشیه‌نشینی و سرمایه‌گذاری و تولید ناخالص داخلی در شهر کرمانشاه، طرح پژوهشی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
ایراندوست، کیومرث و صرافی، مظفر (1386)، «یاس و امید در سکونت‌گاه‌های غیررسمی: نمونه موردی شهر کرمانشاه»، رفاه اجتماعی، شماره 26: 201-222.
ایسپا (1380)، بررسی میزان احساس امنیت در بین شهروندان کرمانشاهی، نظرسنجی، مرکز افکارسنجی دانشجویان (ایسپا).
اُبن، اوژن (1362)، ایران امروز 1907- 1906: ایران و بین‌النهرین، ترجمه، علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
بیات، آصف (1377)، سیاست‌های خیابانی: جنبش تهیدستان در ایران، ترجمه، سید اسداله نبوی، تهران: شیرازه.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم (1391)، «مطالعه تطبیقی سرمایه اجتماعی در بافت‌های شهری با استفاده از مدل‌ AHP (مطالعه موردی شهر کرمانشاه)»، فصلنامه مطالعات شهری، 2(2): 34-1.
جلیلی، حبیب‌اله (1354)، بررسی عوامل مؤثر بر جرم در استان کرمانشاهان، پایان‌نامه دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
جهاد دانشگاهی (1384)، ارزیابی اجتماعی اثربخشی برنامه بهسازی شهری در شهر کرمانشاه، طرح پژوهشی، جهاد دانشگاهی، کرمانشاه.
حامد، بیتا (1392)، زمینه‌های جلب مشارکت ساکنان مناطق اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه (کولی‌آباد و جعفرآباد) در برقراری نظم و امنیت اجتماعی، طرح پژوهشی، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان کرمانشاه.
حسامیان، فرخ (1377)، شهرنشینی مرحله گذار، در شهرنشینی در ایران، تهران: آگاه.
دل‌انگیزان، سهراب (1389)، تحلیل وضعیت عمومی جمعیتی، اشتغال و بیکاری (مورد کاوی سکونت‌گاه‌های غیررسمی جعفرآباد، دولت‌آباد، شاطرآباد و کولی‌آباد، گزارش پژوهشی، طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن.
رستمی، مسلم و شاعلی، جعفر (1388)، «تحلیل توزیع خدمات شهری در شهر کرمانشاه»، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، 4(9): 27-52.
روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ اصغری زمانی، اکبر و زنگنه، علیرضا (1391)، «الگوی تطبیقی گسترش فقر در شهر کرمانشاه در دوره 85-1375»، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(12): 17-40.
زهره­وندی، سجاد (1386)، باز زنده‌سازی بافت تاریخی کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن از سال 1335 تا 1390.
سلطانی، محمدعلی (1371)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، تهران: سها.
عالی­پور، امین (1386)، تعیین عوامل مؤثر بر توزیع فضایی سکونت‌گاه‌های غیررسمی در شهر کرمانشاه، مقایسه دو نمونه موردی: دره دراز و شهرک آناهیتا، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.
قلی‌پور، سیاوش (1390)، تولید اجتماعی فضای شهری (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)، استاد راهنما: یوسف اباذری، رساله دکترا، دانشگاه تهران.
قلی‌پور، سیاوش و زارع، معصومه (1391)، «برنامه‌های توسعه و فضای شهری در کرمانشاه»، مطالعات جامعه‌شناختی، 2: 231-258.
کرمی، جهانگیر (1392)، بررسی ویژگی‌های فردی، اجتماعی و اقتصادی اهالی محله حاشیه‌نشین دره‌دراز کرمانشاه و رابطه این عوامل با آسیب‌های اجتماعی، طرح پژوهشی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
کریمی، جلیل (1392)، جامعه‌شناسی و جغرافیای جرم در شهر کرمانشاه، طرح پژوهشی، اداره کل زندان‌ها، کرمانشاه.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1391)، «نقش محرومیت نسبی در افزایش خشونت‌های شهری مناطق حاشیه‌نشین: نمونه مطالعه: شهر کرمانشاه»، فصلنامه مطالعات شهری، 2(3): 21-64.
مهندسان مشاور تدبیر شهر (1382)، مطالعات امکان‌سنجی بهسازی شهرنگر و توانمندسازی اجتماعی شهر کرمانشاه، گزارش پژوهشی، وزارت مسکن و شهرسازی.
مرکز آمار ایران (1385-1335)، نتایج سرشماری نفوس و مسکن.
نقدی، اسدالله (1392)، حاشیه‌نشینی به مثابه آپاندیسیت شهری (مورد مطالعه جعفرآباد کرمانشاه)، در حاشیه‌نشینی (تئوری‌ها-روش‌ها- مطالعات موردی)، تهران: جامعه‌شناسان.
نقدی، اسدالله (1392)، مسائل زنان حاشیه‌نشین و مدیریت شهری (مطالعه تطبیقی حاشیه‌های همدان، جعفرآباد کرمانشاه، شهرک سعدی شیراز، بانَ بَرز ایلام)، در حاشیه‌نشینی (تئوری‌ها-روش‌ها- مطالعات موردی)، تهران: جامعه‌شناسان.
نیازی، کیوان (1387)، توانمندسازی سکونت‌گاه­های غیررسمی، جعفرآباد کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، شهرسازی و برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، دانشگاه تهران.
واعظ‌زاده، ساجده (1392)، تحلیل وضعیت خشونت جوانان 29-15 ساله محلات چهارگانه شهر کرمانشاه، طرح پژوهشی، جهاد دانشگاهی واحد کرمانشاه.
هزارجریبى،جعفر؛ امین‌صارمى، نوذر و یوسفوندى، فریبرز (1388)، «اثر حاشیه‌نشینى بر وقوع جرایم اجتماعى شهرستان کرمانشاه در سال 1386»، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، 1: 73-86.
مشاور مرجان (1352)، طرح جامع شهر کرمانشاه، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
مشهدی‌زاده، ناصر (1373)، تحلیلی از وضعیت برنامه­ریزی در ایران، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
Clark, J. and Clark, B. (1969), Kermanshah: A provincial city in Iran, Durham University.
پژوهش های جامعه شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)
دوره 6، شماره 11
اسفند 1396
صفحه 1-26

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار