Studying the Effective Factors of Tendency Towards Superstitions Among Citizens: Meta-analysis of Researches from 2009 to 2018

Document Type : Research Article

Authors

1 Assistant Professor, Department of History and Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

2 Ph.D. student of sociology of Iranian social issues, Islamic Azad University, Garmsar Branch, Semnan, Iran.

3 Ph.D. student of Cultural Sociology, Islamic Azad University of Tehran Center, Tehran, Iran.

4 Senior Expert in Cultural Studies, Social Science Department, Social Science College, Kashan University, Kashan, Iran.

Abstract

The main purpose of the research is to study the effective factors of tendency to superstition among citizens. The research method is quantitative meta-analysis, the statistical population of which is 23 documents, of which 18 studies were selected due to the survey and being related to the research problem, compliance with quality and validity, non-probability sampling method from the scientific database of Nurmagz, Jihad Dhanshi, Mag-Iran and Iran has been docked. The results show that there is a relationship between social (0.135), cultural (0.204), psychological (0.365) and economic (0.478) factors with superstition tendency and their total effect was equal to 19. Also, Q test and funnel plot confirmed the existence of heterogeneity (variance) between studies. To check it, contextual variables were considered as moderator variables. The results of the moderator study show that ethnic identity has an effect on superstition tendency and its overall effect is equal to 0.13%. This rate has been higher among Ler and Turks than other ethnic groups. In terms of gender, women are more prone to superstition than men, and the reason for this is the psychological, physical and social difference between men and women in society. Also, football players are less inclined to superstitions and general citizens are more prone to superstitions. From the point of view of the place of life (biospatial-geographic), the residents of the village environment are more interested and willing to explain things with superstitions. The reason for this is geographical isolation, low cultural capital, localism, and people’s compatibility with their traditional and historical norms regarding social affairs.

Keywords

Main Subjects


- ازکیا، مصطفی، (1395). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی توسعۀ روستایی. تهران: نشر اطلاعات.
- اسمعیلی، علی؛ و اسداللهی، عبدالرحیم، (1399). جامعه‌شناسی توسعه یک نگاه کاربردی و تجربی. تهران: آریا دانش.
- افشانی، سید علیرضا؛ و احمدی، اصغر، (1386). «رابطه میزان نوگرایی و گرایش به خرافات در شهر یزد». پژوهشنامه، پاییز، 41: 100-59.
- اینگلهارت، رونالد، (۱۳۷۳). تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفته. ترجمۀ مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
- آرون، ریمون، (1372). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. ترجمۀ باقر پرهام، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- آزاد ارمکی، تقی، (1390). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سروش.
- آلوین، سو، (1400). تغییر اجتماعی و توسعه: مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی. ترجمۀ محمود حبیبی مظاهری، تهران: نشر پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
- پوراخلاص، شکرالله؛ و نجفی، فاطمه، (1392). «نقد روان‌شناسی باورهای خرافی در دیوان فرخی سیستانی». پژوهش‌های ادبی و بلاغه، 1 (2، پیاپی 2) بهار: 46-37.
- پوراکبریان جهرمی، سیده زهرا، (1396). «بررسی نقش مجلات خانواده در ترویج خرافات بین زنان خانه‌دار (مطالعۀ موردی زنان خانه‌دار شهر تهران در پاییز 95)». کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ علوم ارتباطات و مطالعات رسانه.
- توسلی، غلامعباس، (۱۳۷۳). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سمت.
- ثروت‌یاری، کارو؛ گروسی، سرور؛ و یوسفی، فائق، (1397). «بررسی فراوانی اعتقاد به خرافات و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان (محل سکونت)». مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، 23(6): 36-26.
- جانعلیزاده چوب‌بستنی، حیدر؛ بابازاده‌بایی، علی؛ و ابراهیمی، سمانه، (1388). «کاوشی جامعه‌شناختی در وضعیت خرافه‌گرایی دانشجویان». راهبرد فرهنگ، 5: 128-107.
- جاهودا، گوستاو، (1363). روان‌شناسی خرافات. ترجمۀ محمدنقی براهنی، تهران: نشر نو.
- جمشیدی‌ها، غلامرضا، (1383). پیدایش نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: نشر دانشگاه تهران.
- چمبرز، رابرت، (1390). توسعه روستایی: اولویت‌بخشی به فقرا (حمایت از اقشار آسیب‌پذیر). ترجمۀ مصطفی ازکیا، تهران: نشر دانشگاه تهران.
- خانی، لطفعلی؛ علمی، محمود؛ غفاری، مظفر؛ و اسماعیلی، رضا، (1392). «بررسی رابطۀ محرومیت اجتماعی با گرایش به خرافات». مطالعات جامعه‌شناسی، 6 (21): 19- 7.
- خرمائی، فرنوش، (1395). «چالش خرافات، روشنفکری و سنت‌گرایی در آثار جلال آل‌احمد». اولین کنفرانس ملی ادبیات، قم: https://civilica.com/doc/517957.
- دانش،اشکان، (1392). «راهکارهای مقابله با خرافات از دیدگاه قرآن کریم و احادیث». کارشناسی ارشد، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم.
- دلپذیر، زهرا، (1384). «واکاوی پدیدۀ خرافه‌پرستی در گفتگو با صاحب‌نظران: خرافات؛ سقوط عقل در سراشیبی احساس». http://www.qudsdaily.com/archive/1384/html/11/11/1384-11-11/page6.ht.
- دورکیم، امیل، (1384). تقسیم‌کار اجتماعی. ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
- دهقانی، حمید؛ و ابراهیمی، حدیقه، (1398). «مطالعه احساس امنیت روانی و اجتماعی با گرایش به خرافات مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان (منطقه سکونت. تحصیلات)». پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 8 (4، پیاپی 27): 122-92.
- ربیعی، کامران، (۱۳۹۲). بدعت‌ها و خرافات استان اصفهان. حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی. شعبۀ استان اصفهان.
- رستم‌لیلان، مهناز، (1397). «عوامل روان‌شناختی و اجتماعی مؤثر بر نگرش نسبت به پدیدۀ دعانویسی در بین زنان 49-18 ساله شهر تبریز». کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج.
- رضائی، مرجان، (1390). «تحلیل و تبیین خرافات در عصر صفوی». کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
- رمضانی، خسرو، (1397). «بررسی مقایسه‌ای رسوخ خرافات در نگرش به شیوه‌های بهداشتی و درمانی عامه مردم و تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی استان کهگیلویه و بویراحمد». جامعه‌پژوهی فرهنگی، 9 (4، پیاپی 30): 40-25.
- زارع‌پور، حسین؛ و امین‌پور، حسن، (۱۳۹۰). آزمون‌های روان‌شناختی. تهران: انتشارات آییژ.
- زارع، علیرضا؛ زارع، حکیمه؛ و عمادی، مهدی، (1394). «عوامل مؤثر بر گرایش به خرافات در بین بازیکنان فوتبال ایران». فصلنامۀ مدیریت و توسعۀ ورزش، 6 (2، پیاپی 11): 32-41.
- شاهنوشی، مجتبی، (1388). «خرافات و برخی علل و زمینه‌های آن». پژوهشنامۀ علوم اجتماعی، 41: 116-101.
- شعربافیان، حمیدرضا، (1383). باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی. مشهد: انتشارات محقق.
- شعیبی، فاطمه، (۱۳۹۲). روان‌شناسی خرافات. تهران: انتشارات الکترونیکی.
- شیخ‌علیشاهی، زهرا، (1398). «عوامل اجتماعی فرهنگی مرتبط با گرایش به خرافات در بین زنان ساکن در مناطق حاشیه‌ای شهر یزد». کارشناسی ارشد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد.
- صالحی‌امیری، سیدرضا، (1387). خرافه‌گرایی: چیستی، چرایی و کارکردها. تهران: پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.
- صفایی، صفی‌آله؛ طیبی‌نیا، موسی؛ و عرفانی، نصراله، (1388). «بررسی عوامل جامعه‌شناختی مرتبط با خرافات». فصلنامۀ مطالعات امنیت اجتماعی، دورۀ جدید، 21: 182-155.
- صمیمی‌کشیتی، اقلیما، (1397). «بازخورد خرافات در سفرنامه‌های دورۀ صفویه». کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام‌نور استان هرمزگان، مرکز پیام‌نور قشم.
- طیبی، حشمت‌الله، (1395). مبانی جامعه‌شناسی مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
- عابدین، نجمه؛ و نفری، حامد، (1395). «عوامل مؤثر بر گرایش زنان به خرافات». کنگرۀ بین‌المللی توانمندسازی جامعه، اقتصاد و مهندسی فرهنگی، تهران: https://civilica.com/doc/565987
- عباس‌زاده، محمد؛ انصاری‌اوزین، نسرین؛ و بوداقی، علی، (1398). «مطالعه خرافه‌گرایی در میان دانشجویان با رویکرد کیفی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی». 8 (4): 847-872
- عبداللهی، فردوس، (1393). «بررسی رابطۀ ویژگی‌های فردی، شخصیتی و ارزش‌های خانوادگی با گرایش به خرافات در میان ساکنان حوزۀ شهری شهرستان نجف‌آباد». کارشناسی‌ارشد، دانشکدۀ علوم انسانی، مرکز پیام‌نور تهران.
- عزیزخانی، اقباله؛ ابراهیمی، جعفر؛ و آبتین، جعفر، (1394). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به خرافات (مطالعۀ موردی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اردبیل)». جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 6 (18): 72-53.
- علیزاده‌فرد، سوسن، (۱۳۹۰). «بررسی اثر خستگی شناختی بر میزان همنوایی اکثریت». مجلۀ پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 1 (۱): 1-13.
- علیزاده، عبدالرضا؛ اژدری‌نژاد، حسین؛ و کافی، مجید، (1383). جامعه‌شناسی معرفت: جستاری در تبیین رابطۀ ساخت و کنش اجتماعی و معرفت بشری. تهران: مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
- عمید، حسن، (1371). فرهنگ عمید. ج. 1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
- غفاری، غلامرضا؛ و ازکیا، مصطفی، (1395). جامعه‌شناسی توسعه. تهران: نشر کیهان.
- فروغی، علی؛ و عسکری‌مقدم، رضا، (۱۳۸۸). «بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی». فصلنامۀ راهبرد، 18 (۵۳): 161-192.
- قاسمی، وحید؛ عریضی، فروغ‌السادات؛ پورافکاری، نصراالله؛ و افشانی، سیدعلیرضا، (1386). «تبیین و تحلیل جامعه‌شناختی گرایش به خرافات». مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، 7: 198-177.
- کردبچه، رضا، (1396)، جامعه‌شناسی خرافات. تهران: نشر سنجش و دانش
- کوثر، عاطفه، (1399). «رابطه بین امنیت اجتماعی، بنیان‌های اخلاقی و اعتقاد به خرافات در دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد حسابداری و گردشگری». کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش‌عالی خردگرایان مطهر.
- کوزر، لوئیس، (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات علمی.
- لرنر، دانیل، (1383). گذر جامعه سنتی: نوسازی خاورمیانه. ترجمۀ غلامرضا خواجه سروی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی
- لوئیس، اسکار، (۱۳۵۴). فرهنگ فقر و شناخت آن. ترجمۀ رجبعلی حاسبی، تبریز: نوبل.
- مرادی، بهروز، (1393). نظریه‌های جامعه‌شناسی به زبان ساده. تهران: بهمن برنا.
- معین، محمد، (1371). فرهنگ فارسی. ج. 1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
- منوچهری‌دامغانی فیاضی، عمادالدین، (1389). «تأثیر خرافات و عقاید انحرافی بر گسترش بیماری‌ها در عصر قاجار». فصلنامۀ مسکویه، 6 (10): 73-98
- ناظمی، زهره، (1392). «بررسی عوامل جامعه‌شناسی گرایش به خرافات در بین شهروندان ساوجی». کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام‌نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب.
- ناظمی، زهره؛ دانش، پروانه؛ و ارجمندی، غلامرضا، (1392). «بررسی عوامل جامعه‌شناسی گرایش به خرافات در بین شهروندان ساوجی 1392». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام‌نور، واحد استان تهران.
- نراقی، یوسف، (1380). جامعه‌شناسی و توسعه. تهران: فرزان روز.
- وبر، ماکس، (۱۳۷۴). مفاهیم اساسی در جامعه‌شناسی. ترجمۀ احمد صدارتی. تهران: نشر مرکز.
- Abbaszadeh, M.; Ansari Ozin, N. & Budaghi, A., (2018). “The study of superstition among students with a qualitative approach”. Social Studies and Research, 8 (4): 872-847.
- Abdullahi, F., (2013). “Investigating the relationship between individual characteristics, personality and family values with tendency to superstitions among residents of the urban area of Najaf Abad city’. Master's degree, Tehran Payam Noor Center, Faculty of Humanities.
- Abedin, N. & Nafri, H., (2015). “Factors affecting women's tendency towards superstitions”. International Congress of Community Empowerment, Economics and Cultural Engineering, Tehran: https://civilica.com/doc/565987
- Afshani, S. A. & Ahmadi, A., (2016). “The relationship between the degree of modernization and tendency to superstitions in Yazd city”. Research Journal, 41: 59-100.
- Alizadeh Fard, S., (2019). “Investigating the effect of cognitive fatigue on the degree of agreement of the majority”. Journal of Social Psychology Research, 1 (1): 1-13.
- Alizadeh, A. R.; Azhdrinejad, H. & Kafi, M., (2013). Sociology of Knowledge: A Study in Explaining the Relationship between Construction and Social Action and Human Knowledge. Tehran: Hoza & University Research Institute.
- Alvin, S., (2021). Social change and development: a review of the theories of modernization, dependence and the world system. Translated by: Mahmoud Habibi Mazaheri, Tehran: Research Center for Strategic Studies.
- Aron, R., (1993). Basic stages of thought in sociology. Translation: Bagher Parham, Tehran: Islamic Revolution Publications and Education.
- Azad Aramaki, T., (2011). Sociological theories. Tehran: Soroush.
- Azizkhani, I.; Ebrahimi, J. & Abtin, J., (2014). “Investigating social factors affecting the tendency to superstitions (case study of students of Ardabil Azad University)”. Sociology of Youth Studies, 6 (18): 53-72.
- Azkia, M., (2015). An introduction to the sociology of rural development. Tehran: Nashr Etelaat. 
- Chambers, R., (1390). Rural development: giving priority to the poor (supporting vulnerable groups). Translated by: Mostafa Azkia, Tehran: Tehran University Press.
- Coser, Louis (2004). The lives and thoughts of great sociologists, Tehran: Nashr Elmi.
- Danesh, A., (2012). “Solutions for dealing with superstitions from the perspective of the Holy Quran and Hadiths”. Master's degree, University of Qom, Faculty of Theology and Islamic Studies.
- Dehghani, H. & Ebrahimi, H., (2018). :The study of the feeling of psychological and social security with tendency to superstitions: students of Isfahan University (residence area. Education)”. Strategic researches on social issues of Iran, 8 (4, Series 27): 92-122.
- Delpazir, Z., (2004). Analyzing the phenomenon of superstition in conversation with experts: superstitions; The fall of reason in the slope of feeling, http://www. Qudsdaily .com /archive/ 1384/ html / 11/11/1384-11-11/page6.ht.
- Durkheim, E., (2004). Social division. Translated by: Baqer Parham, Tehran: Nashre Markaz. 
- Foroughi, A. & Askari Moghadam, R., (2008). “Investigating the degree of tendency towards superstitions among Tehrani citizens”. Strategy Quarterly, 18 (53)161-192.
- Ghafari, Gh. & Azkia, M., (2015). Sociology of Development. Tehran: Kayhan.
- Ghasemi, V.; Arizi, F. A-S., Pourafkari, N. & Afshani, S. A. (2006). “Explanation and Sociological Analysis of Tendency to Superstitions”. Isfahan University Research Journal (Humanities), 7: 177-198.
- Inglehart, R., (1994). Cultural transformation in the advanced society. tTranslation: Maryam Veter, Tehran: Kavir.
- Ismaili, A. & Asadollahi, A. R., (2019). Sociology of development from a practical and experimental perspective. Tehran: Aria Danesh.
- Jahoda, G., (1984). The psychology of superstitions. Translated by: Mohammad Naghi Brahni, Tehran: Nshre Jadid.
- Jamshidiha, Gh., (2004). The emergence of sociological theories. Tehran: Tehran University Press
- Janalizadeh Chobbasti, H.; Babazadeh Baii, A. & Ebrahimi, S., (2008). “Sociological research on the superstition status of students”. Strategy of Culture, 5 (88): 107-128.
- Kausar, A., (2019). “The relationship between social security, moral foundations and belief in superstitions in undergraduate and graduate students of accounting and tourism”. Master of Higher Education Institute of Motahar Rationalists, Department of Psychology.
- Khani, L. A.; Elmi, M.; Ghaffari, M. & Esmaili, R., (2012). “Examining the relationship between social deprivation and superstition tendency”. Sociological Studies, 6 (21): 7-19.
- Kharmaei, F., (2015). “The challenge of superstitions, intellectualism and traditionalism in the works of "Jalal Al Ahmad"”. The first national literature conference, Qom, https://civilica.com/doc/517957
- Kordabcheh, R., (2016). Sociology of Superstitions. Tehran: Sangh and Danesh Publishing.
- Lerner, D., (2004). The Passage of Traditional Society: Modernization of the Middle East. Translated by: Gholamreza Khawaje Sarvi, Tehran: Research Center for Strategic Studies
- Lewis, O., (1975). The culture of poverty and its recognition. Translated by: Rajab Ali Hasabi, Tabriz: Noble.
- Manouchehri Damghani Fayazi, E., (2011). “The influence of superstitions and deviant beliefs on the spread of diseases in the Qajar era”. Moscow Quarterly, 6 (10): 73-98.
- Moin, M., (1992). Farhang Farsi. Vol. 1, Tehran: Amirkabir.
- Moradi, B., (2014). Sociological theories in simple language. Tehran: Bahman Barna.
- Naraghi, Y., (2010). Sociology and Development. Tehran: Farzan Rooz.
- Nazimi, Z., (2012). “Investigating sociological factors of tendency towards superstitions among the citizens of Sauji”. Master's degree in Payam Noor University, Tehran Province, Payam Noor, Tehran- West.
- Nazimi, Z.; Danesh, P. & Arjamandi, Gh., (2012). “Investigating Sociological Factors of Tendency to Superstitions among the Citizens of Sauji 2012”. Master's Thesis, Payam Noor University Tehran Province - Faculty of Economics and Social Sciences
- Omid, H., (2002). Farhang Omid. Vol. 1, Tehran: Amir Kabir.
- Porakbarian Jahormi, S. Z., (2017). “Investigating the role of family magazines in promoting superstitions among housewives (a case study of housewives in Tehran in the fall of 2015)”. MA in Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Faculty of Communication Sciences and Media Studies.
- Pourakhlas, Sh. & Najafi, F., (2012). “Criticism of the psychology of superstitious beliefs in Diwan Farrokhi Sistani”. Literary and rhetorical researches, 1 (2, Series 2): 46-37.
- Rabiei, K., (2012). Heresies and superstitions of Isfahan Province: Qom Seminary, Islamic Propaganda Office. Isfahan province branch.
- Ramezani, Kh., (2017). “A comparative study of the penetration of superstitions in the attitude towards the health and treatment methods of the general public and university graduates of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad provinces”. Sociology of Culture, 9 (4, 30 Series): 25-40.
- Rezaei, M., (2011). “Analysis and explanation of superstitions in the Safavid era”. Master's degree, University of Isfahan, Faculty of Literature and Human Sciences.
- Rostam Lilan, M., (2017). Psychological and social factors affecting the attitude towards the phenomenon of prayer writing among women aged 18-49 in Tabriz city. Yasouj University, Faculty of Humanities.
- Safai, S.; Tayibinia, M. & Erfani, N., (209). “Investigating sociological factors related to superstitions”. Social Security Studies Quarterly, New Period, 21: 155-182.
- Salehi Amiri, S. R., (2007). Superstition: what, why and functions. Tehran: Strategic Research.
- Samimi Keshiti, I., (2017). “Feedback of superstitions in Safavid era travelogues”. Master's degree at Payam Noor University, Hormozgan Province, Payam Noor Center, Qeshm.
- Servatyari, K.; Grossi, S. & Yousefi, F., (2017). “Examining the prevalence of belief in superstitions and factors related to it among students of Kurdistan University of Medical Sciences (place of residence)”. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences, 23(6): 26-36.
- Shaerbafian, H., (2004). Folk Beliefs in Iran according to Western Travelers Report. Mashhad: Mohaghegh.
- Shahnushi, M., (2008). “Superstitions and some of its causes and contexts”. Research Journal of Social Sciences, 41: 101-116.
- Sheikh Alishahi, Z., (2018). Socio-cultural factors related to tendency to superstitions among women living in marginal areas of Yazd city. Yazd University, Humanities and Social Sciences Campus - Faculty of Social Sciences.
- Shoaibi, F., (2012). Psychology of Superstitions. Tehran: Electronic.
- Tavasli, Gh. A., (1994). Sociological theories. Tehran: Samt.
- Tayibi, H., (2015). Basics of Sociology of Ethnology and Nomads. Tehran: University of Tehran Publications Institute.
- Weber, M., (1994). Basic concepts in sociology. Translated by: Ahmad Tsederani, Tehran: Nashre Markaz.
- Zare, A.; Zare, H. & Emadi, M., (2014). “Factors affecting superstition tendency among Iranian football players”. Sports Management and Development Quarterly, 6 (2): 32-46. 
- Zarepour, H. & Aminpour, H., (2019). Psychological tests. Tehran: Aeezh.